مؤلفه‌های آموزش طراحی معنامحور مسکن با رویکرد نشانه‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

تضعیف وجوه هویتی و معناشناختی مسکن بهعنوان یکی از اساسیترین آسیبها در جامعه معماری مطرح است که میتواند ریشه در آموزش داشته باشد. بنابراین بهرهگیری از نشانهشناسی بهعنوان شاخصترین عامل معنایی، از بهترین راهکارها در معنادهی به فضا محسوب میشود که از طریق توجه به مفهوم «خوانش» در آموزش طراحی، تحقق مییابد. پیشینه پژوهش عمدتاً در قالب بیان تعاریفی از «معنا» و «نشانه» و نیز مبانی نظری و مشکلات آموزش معماری است. آنچه که خلأ تحقیقاتی در این زمینه محسوب میگردد، نگرش عملی به مفاهیم «معنا» و «نشانه» در فرآیند آموزش طراحی مسکن است. این پژوهش درصدد است تا با پاسخگویی به پرسشهای «چیستی مؤلفههای نشانهشناسانه آموزش طراحی معنامحور مسکن» و نیز «چیستی محوریترین عامل مؤثر بر مؤلفههای نشانهشناسانه»، گامی در جهت تقویت حوزه معنا در آموزش معماری بردارد. این پژوهش به منظور دستیابی به هدف زمینهسازی فرهنگمحوری و نیز تقویت سطوح هویت در جامعه معماری مسکن، از روشهای تحقیق دلفی و سندکاوی بهره میبرد. براساس نتایج بهدست آمده، بهرهگیری از مؤلفههای «خوانشمحوری طراحی»، «پژوهشمحوری تمام فرآیند طراحی»، «مشارکت کاربران در روند طراحی»، «زیباییشناختی معنایی» و «معانی نشانهای» در آموزش طراحی مسکن جهت معنامحور نمودن خروجی طراحیهای دانشجویان پیشنهاد میگردد. «خوانش ذهنی» نیز بهعنوان محوریترین عامل مؤثر بر مؤلفههای آموزش طراحی معنامحور تبیین میشود.

کلیدواژه‌ها


-  باستانی، مهیار، و محمودی، امیر سعید (1397). روشهای خلق ایده و کانسپت در فرآیند طراحی معماری. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،23(1)، 5- 18.
-  باقری، سحر، و عینیفر، علیرضا (1395). تدقیق و تحدید حوزه شمول و نمود نشانهها در معماری. آرمانشهر، 9(17)، 1-10. 
-  دباغ، امیرمسعود، و مختاباد، سید مصطفی (1390). تأویل معماری پسامدرن از منظر نشانهشناسی. هویت شهر، 55(9)، 59-72.
-  روشن، محبوبه، و شیبانی، مهدی (1394). نشانهشناسی و معنایابی مفاهیم عرفان شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق عرفان اسلامی و رمزگان امبرتوکو. مدیریت شهری، 14(38)، 151-172.
-  سجودی، فرزان (1387). نشانهشناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
-  سخاوتدوست، نوشین، و البرزی، زیبا (1397). تأملی بر نشانهشناسی فضاهای ورودی خانههای دوره قاجار شهر قزوین. هویت شهر، 34، ۷۹-96.
-  سرمد، زهره، بازرگان، عباس، و حجازی، الهه (1395). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
-  شیرازی، محمدرضا (1392). جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط. آرمانشهر، 5(11)، 91-99.
-  شعیری، حمیدرضا (1386). رابطه نشانهشناسی با پدیدارشناسی با نمونهای تحلیلی از گفتمان ادبی- هنری. ادب پژوهی، ۳، ۶۱-۸۱.
-  طلیسچی، غلامرضا، ایزدی، عباسعلی، و عینیفر، علیرضا (1391). پرورش توانایی طراحی طراحان مبتدی معماری طراحی، کاربست و آزمون یک محیط یادگیری سازندهگرا. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(4)، 17-28.
-  فلاحت، محمد صادق، و نوحی، سمیرا (1391). ماهیت نشانهها و نقش آن در ارتقای حس مکان فضای معماری. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،17(17)، 13-25.
-  فلامکی، محمد منصور، و غفاری، علیرضا (1395). بازتاب نظریههای نشانهشناسی در خوانش معماری و شهر. مدیریت شهری، ۴۵، ۳۳۹-۳۵۰.
-  کلالی، پریسا، و مدیری، آتوسا (1391). تبیین نقش مؤلفه معنا در فرایند شکلگیری حس مکان. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(2)، 43-51.
-  لینچ، کوین (1393). تئوری شکل شهر (مترجم: سیدحسین بحرینی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  نادریفر، مهین، گلی، حمیده، و قلجایی، فرشته (1396). گلوله برفی، روشی هدفمند در نمونهگیری تحقیقات کیفی. گامهای توسعه در آموزش پزشکی، 3، 170-182.
-  ندیمی، حمید، و شریفزاده، سمیه (1396). جستاری در کاربرد دفترچه فرایند بهعنوان ابزاری کمک آموزشی در کارگاه طراحی معماری. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 21(۲)، 44-33.
-  نظیف، حسن، و مطلبی، قاسم (1398). ارائه مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی. باغ نظر، 16(78)، 71-78.
-  نقرهکار، عبدالحمید، و رئیسی، محمدمنان (1391). تحقق پذیری هویت اسلامی در آثار معماری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7، 1- 5.
-  وصفی، محمدرضا (1378). از نشانهشناسی تا هرمنوتیک. نامه فرهنگ، 34، 172-187.
 
-   Alexander, V. (2013). Creativity: Self-Referential Mistaking, Not Negating. Biosemiotics, 6, 253-272.
-   Appleyard, D. (1969). Why buildings are known. Environment and behavior, 1(2), 131-156.
-   Friedman, A., & Thellefsen, M. (2015). Concept theory and Semiotic in knowledge organization, Journal of documentation, 67, 644-674.
-   Kinsella, E. (2006). Constructivist underpinnings in Schon’s theory of reflective practice. Reflective practice, 7(3), 277-286.
-   Larsen, S., & Johansen, J. (2002). Signs in use, an introduction to semiotics. London: Routledge. 
-   Nguyen, A., Truong, N., & Rockwood, D. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation. Frontiers of architectural research, 8(4), 535-548.
-   Schon, D. (1987). Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and learning in the professions. San Fransisco: Jossey-Bass.
-   Siew-Wai Lim, W. (2000). Memories and urban places. Taylor &Francis journals, 4(2), 270-277.
-   Tribe, M. (1974). Stadtgestaltung: theoric und Praxis. Dusseldorf: Bertelsmann.