بررسی سازوکارهای تأمین خلوت در فضای باز شهری و تبیین نسبت آن با ارتقای سطح کیفی حضور شهروندان بررسی موردی: میدان نقش جهان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران،

چکیده

لازمه حضور انسان در فضاهای شهری تحقق کیفیاتی است که امنیت روانی را به ارمغان میآورد. اما در زندگی امروز، دربسیاری از موارد شاهد آن بودهایم که استقرار ما در فضا توأم با حس امنیت و قرار نبوده است. این مقاله سعی دارد سهم تأمین خلوت در تحقق این سطوح کیفی را مورد بررسی قرار دهد. بنابراین تعیین نسبت و چگونگی اثر تأمین خلوت در ارتقای سطوح کیفی مذکور مدنظر است. کشف و بهکارگیری بضاعتهای محیطی و سازوکارهای تأمین خلوت در مقام ابزارهایی که بهطور آگاهانه یا ناخودآگاه توسط افراد بهکارگرفته میشوند تا سطوح کیفی حضور آنها را ارتقا بخشند، به طراحان کمک میکند بستری با فرصتهای مکانی قابل گزینشی را برای کاربران فراهمکنند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و به طریق پیمایش در زمینه بهصورت مشاهده و مصاحبه بسته انجامگرفته است. در نهایت همبستگی دو مفهوم اصلی با استفاده از نرمافزار تحلیل آماری مطالعه شده است. یافتهها نشاندهنده اثر تأمین خلوت بهعنوان یکی از عوامل اصلی ارتقای سطح کیفی حضور افراد در محیط مورد پیمایش، با ضریب همبستگی 4/0 بوده است. مشاهدات میدانی در مورد چگونگی تأمین خلوت در چنین فضای فاقد کالبد و عرصههای معین نشان میدهد رفتار قلمروپایی فعال فرد در تأمین خلوت تأثیرگذار است و همچنین شرایط ادراکی شخص در محیط غنی از ادراکات حسی و معنایی نیز زمینه را برای حضور در مراتب عالی آن مهیا خواهدکرد.

کلیدواژه‌ها


-  آلتمن، ایروین (1382). محیط و رفتار اجتماعی (مترجم: علی نمازیان). تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
-  پالاسما، یوهانی (1392). دست متفکر؛ حکمت وجود متجسد در معماری (مترجم: علی اکبری). تهران: انتشارات پرهام نقش.
-  خامنهزاده، حنانه (1396). مفهوم خلوت و چگونگی تحقق آن در زیست جهان خانه ایرانی، مطالعه تطبیقی آن در خانه ایرانی ماقبل مدرن و خانه مدرن ایرانی. ماهنامه باغ نظر، 49، 33- 44.
-  راپاپورت، ایماس (1382). ابداع معماری: از غار تا شهر. فصلنامه آبادی، 30، 4-11.
-  راپاپورت، ایماس (1382). خاستگاههای فرهنگی معماری (مترجم: صدف آل رسول و افرا بابک). خیال، 8، 56 -97.
-  رلف، ادوارد (1389). مکان و بی مکانی (مترجم: محمدرضا نقضان محمدی، کاظم مندگاری و زهیر متکی). تهران: انتشارات آرمانشهر.
-  طاهری، جعفر (1392). بازاندیشی مفهوم سکونت در معماری. فصلنامه مطالعات معماری ایران، 4، 5 - 22.
-  عینیفر، علیرضا (1379). عوامل انسانی- محیطی مؤثر در طراحی مجموعههای مسکونی. نشریه هنرهای زیبا، 8، 109- 118.
-  غلامعلیزاده، حمزه، و صیحانی، محدثه (1394). کارکرد مفهوم قلمروپایی در ارتقای کیفیت زندگی و فرایند رشد نوجوانان مقیم مراکز بهزیستی. دومین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین المللی پژوهشهای نوین در علوم انسانی، تهران: مؤسسه مدیران ایدهپرداز پایتخت ویرا.
-  کانتر، دیوید (1392). روانشناسی مکان (مترجم: مریم امیریخواه). تهران: نشر فضا.
-  کربن، هانری (1372). عالم مثال (مترجم: سید محمد آوینی). مجله نامه فرهنگ، 10-11، 56 -65.
-  کوپرمارکوس، کلر (1382). خانه: نماد خویشتن (مترجم: احد علیقلیان). خیال: فصلنامه فرهنگستان هنر، 5، 84-119.
-  گیفورد، رابرت (1377). شخصیت و محیط (مترجمان: نگین جواهریان، مریم بنی اسدی و ندا پهلوان شریف). فصلنامه معماری و فرهنگ، 2-3، 33-53.
-  لینچ، کوین (1384). تئوری شکل شهر (مترجم: سید حسین بحرینی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  للحج، رفیعه، و موسوی، میرسعید (1397). نگرش روانشناختی به نقش جنسیت در قابلیتهای ادراک فضای معماری. آرمانشهر، 23، 85-94.
-  مدنیپور، علی (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر (مترجم: فرشاد نوریان). تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
-  موسوی، آرش، و الستی، کیوان (1395). شبکههای اجتماعی و خلوت انسانی. فصلنامه راهبرد فرهنگ، 34، 63-89 .
-  نوربرگ شولتز، کریستیان (1381). مفهوم سکونت: بهسوی معماری تمثیلی (مترجم: محمود یاراحمدی). تهران: نشر آگه.
-  نوربرگ شولتز، کریستیان (1382). معماری گزینهای از معنا و مکان (مترجم: ویدا نوروز برازجانی). تهران: نشر جان جهان.
-  نوربرگ شولتز، کریستیان (1388). روح مکان: به سوی پدیدارشناسی معماری (مترجم: محمدرضا شیرازی). تهران: نشر رخداد نو.
-  هال، ادوارد (1376). بعد پنهان (مترجم: منوچهر طبیبیان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 
-   Altman, I. (1977). Privacy regulation: Culturally universal or culturally specific? Journal of social issues, 33 (3), 66-84.
-   Laufer, R. S., & Wolfe, M. (1977). Privacy as a concept and a social issue: A multidimensional developmental theory. Journal of Social Issues, 33, 22-42.
-   Lawson, B. (‌2001). The Language of Space. London: Butter-Worth-Heinemann Ltd.
-   Roberts, C., & Russell, J. (2002). Angels on Environmental Psychology. London: Nelson Thornes Ltd.
-   Rainwater, L. (1966). Fear and the house-as-haven in the lower class. Journal of the American Institute of Planners, 32 (1), 23-31.
-   Worchel, S., & Teddie, C. (1976). The experience of crowding: A two-factor theory. Journal of Personality and social psychology, 30, 1-34.