تغییرات اجتماعی خانوار و نقش معنی در تطبیق محیط مسکونی موردپژوهی: اثرگذاری معانی بر تغییرات مسکن عشایری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

محیطهای مسکونی ایدهآل باید با روش زندگی انسان سازگار و همچنین با تغییرات زندگی انسان هماهنگ باشند. مطالعه تغییرات کالبدی چندساله مسکن ایل قشقایی حاکی از این بود که همزمان یا بعد از تغییرات اجتماعی مشخص، خصوصیات محیط مسکن با تغییرات اجتماعی خانوار تطبیق داده شده است. بنابراین، مطالعه نظاممندی برای فهم چرایی و چگونگی این موضوع صورت پذیرفت که نشان میداد معانی نقش مهمی در هدایت تغییرات کالبدی مسکن برای هماهنگی با تغییرات اجتماعی دارند. با توجه به ماهیت مسئله پژوهش از «روش تحقیق کیفی» با «نمونهگیری نظری هدفمند» و «مدل ابزار-غایت» و «نظریه زمینهای» استفاده شد و تغییرات کالبدی محیط مسکن از طریق عکسبرداری، ترسیم نقشههای معماری و دیاگرام انتظام قرارگاههای رفتاری و انجام مصاحبه نیمهساختار یافته مستند گردید. یافتههای اصلی برآیند سلسله پیامد- معنی تغییرات انتظام فضایی در یوردهای ایل قشقایی نشان میدهد عامل معنایی «جایگاه اجتماعی» منشأ مهم تغییراتی است که برای «نمایش سلسله مراتب جدید جایگاه اجتماعی خانوار»، یا «ایجاد جایگاه اجتماعی جدید»، یا «نمایش جایگاه اجتماعی خانوار» صورت میگیرد و باعث رعایت الگوهای فرهنگی میگردد. نتایج پژوهش بیان مینماید که خصوصیات محیط مسکن بهطور پیوسته برای پاسخگویی معانی، مورد ارزیابی قرار میگیرند و مطابق با تغییرات اجتماعی خانوار تغییر مییابند.

کلیدواژه‌ها


-  آذر، عادل (1380). بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش دادهها در تحلیل محتوی. علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، 37-38، 1-18. 
-  آشوری، داریوش (1389). تعریفها و مفهوم فرهنگ. تهران: انتشارات آگه.
-  استراس، آنسلم و کوربین، جولیت (1387). اصول روش تحقیق کیفی، نظریه مبانی رویهها و شیوهها (مترجم: بیوک محمدی). تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  افشاری، محسن (1383). مطالعه و طراحی مسکن مناسب برای عشایر قشقایی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
-  پندار، هادی (1396). پویاشناسی روایتمحور محیط مسکونی تبیین جایگاه زمان در فرآیند تحول روایت ساکنین. معماری و شهرسازی ایران، 8(13)، 147-163.
-  پندار، هادی و ذکاوت، کامران (1395). بازاندیشی در سرعت دگردیسی کالبدی محیطهای مسکونی از منظر ساکنین نمونه موردی: محله نیاوران، تهران. باغ نظر، 13(45)، 27-42.
-  پوردیهیمی، شهرام (1390). فرهنگ و مسکن. مسکن و محیط روستا، 134، 3-18.
-  پوردیهیمی، شهرام (1394). منظر انسانی در محیط مسکونی. تهران: انتشارات آرمانشهر.
-  پهلوان، چنگیز (1388). فرهنگ و تمدن. تهران: نشر نی.
-  حافظنیا، محمدرضا (1389). مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سازمان مطالعه وتدوین کتب دانشگاهها (سمت). 
-  راپاپورت، آموس (1388). انسانشناسی مسکن (مترجم: خسرو افضلیان). تهران: انتشارات حرفه هنرمند. 
-  رفیعپور، فرامرز (1389). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-  رنجبر، هادی، حق دوست، علی اکبر، صلصالی، مهوش، خوشدل، علیرضا، سلیمانی، محمدعلی و بهرامی، نسیم (1391). نمونهگیری در پژوهشهای کیفی: راهنمایی برای شروع. دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 3، ۲۳۸-2۵۰.
-  روشه، گی (1391). جامعهشناسی تالکوت پارسونز (مترجم: عبدالحسین نیک گهر). تهران: نشر نی.
-  روشه، گی (۱۳۸۹). تغییرات اجتماعی (مترجم: منصور وثوقی). تهران: نشر نی.
-  شولتز، کریستین نوربرگ (1382). معماری: معنا و مکان (مترجم: ویدا نوروز برازجانی). تهران: نشر جان جهان. 
-  کریپندورف، کلوس (1390). تحلیل محتوا، مبانی روششناسی (مترجم: هوشنگ نایبی). تهران: نشر نی.
-  کولن، هنی (1397). معنای خصوصیات مسکن، مباحث مفهومی و روششناختی (مترجم: محسن افشاری). اصفهان: انتشارات دانشگاه هنر اصفهان. 
-  کیانی، منوچهر (1377). کوچ با عشق شقایق. شیراز: کیان نشر. 
-  گروت، لیندا و وانگ، دیوید (1388). روشهای تحقیق در معماری (مترجم: علیرضا عینی فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 
-  لنگ، جان (1381). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (مترجم: علیرضا عینی فر). انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
-  نورتقانی، عبدالمجید (1391). معنی در مسکن، مدل یابی انتظام معنای مسکن ترکمن. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
 
-   Barker, R. (1968). Ecological Psychology Concepts and Methods for studying the Environment of Human Behavior. Stanford, California: Stanford University Press.
-   Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory a Practical Guide through Qualitative Analysis. London: Sage Publications. 
-   Chemero, A. (2003). An Outline of a Theory of Affordances. Journal of Ecological Psychology, 15(2), 181-195.
-   Coolen, H. (2008). The meaning of dwelling features, Conceptual and methodological issues. Amsterdam: IOS Press.
-   Creswell, J. (2007). Qualitative Inquiry Research Design. California: Sage Publications Inc.
-   Gibson, J. (1979). The Ecological Approch to visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.
-   Gifford, R. (2014). Environmental Psychology Principles and Practice. Massachusett: Allyn and Bacon, Inc.
-   Gutman, J. (1982). A Means-End Chain Model Based on Consumer Categorization Processes. Journal of Marketing,46(2), 60-72.
-   Heft, H. (2001). Ecological psychology in context. James Gibson, Roger Barker, and the legacy of William James’s radical empiricism. Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Publishers. 
-   Hershberger, R. (1970). Architecture and meaning. Journal of Aesthectic Education, 4(4), 37 - 55.
-   Lefebvre, H. (1991). The Production of Space (D. Nicholson-Smith, Trans.). Oxford: Blackwell.
-   Meesters, J. (2009). The meaning of Activities in the dwelling and residential environment, A structural approch in people-environment relation. Amsterdam: IOS Press.
-   Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
-   Polanyi, M. (1964). The Structure of Tacit Knowing. Duke University.
-   Rapoport, A. (1990). The Meaning of the Built Environment, a Nonverbal Communication Approach. United States of America: The University of Arizona Press.
-   Rapoport, A. (1993). System of activities and system of settings, In S. kent (Ed.), Domestic Architecture and the use of space, an interdisciplinary cross-cultural study (9-20). Cambridge: Cambridge University Press.
-   Rapoport, A. (2005). Culture, Architecture, and Design. Chicago, Illinois: Locke Science Publishing Company, Inc.
-   Wicker, A. (1979). An Introduction to Ecological Psychology. Monterey, California: Brooks/Cole Publishing Company.