سطح‌بندی محرومیت شهرستان‌های استان‌های بوشهر و هرمزگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، استان تهران، شهر تهران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، استان تهران، شهر تهران

چکیده

مسئلۀ نابرابریهای منطقهای و محرومیت تنها معضل مناطق درگیر نیست و پیامدهای آن، کل کشور را دربرخواهد گرفت. برهمخوردن تناسبات جمعیتی و فضایی، عدم بالفعل شدن پتانسیلهای منطقۀ درگیر و امثالهم از مشکلات جدی نابرابریها است. هدف مقاله پیشرو، سنجش و سطحبندی محرومیت در استانهای بوشهر و هرمزگان، از استانهای مرزی و ساحلی جنوب کشور، با بررسی مهمترین ابعاد محرومیت است. بدینترتیب، شاخصهای محرومیت مطابق با ادبیات نظری پژوهش در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، آموزش، بهداشت و مسکن، استخراج و سپس شهرستانهای دو استان، براساس ابعاد مذکور، سطحبندی و سنجش شدهاند. روش مورد استفاده، روش تحلیل عاملی با رویکرد ادغام دادهها و در بخش سطحبندی شهرستانها، روش تحلیل خوشهای است. یافتهها نشان میدهد که محرومیت در شهرستانهای استان هرمزگان، نمود بیشتری دارد و با حرکت به سمت شرق، شدت بیشتری میگیرد. سنجش تغییرات ابعاد محرومیت طی سالهای 1375 تا 1390 نشان میدهد که طی سالهای اخیر، بهطورکلی میزان محرومیت کاهش یافته و بر تعداد شهرستانهای برخوردار افزوده شده است. کاهش محرومیت در شهرستانهای استان بوشهر نمود بیشتری دارد و تعدادی از شهرستانهای شرقی استان هرمزگان طی سالیان گذشته، بهبود حداقلی را تجربه کردهاند. شدت محرومیت نیز در ابعاد آموزشی و بهداشتی در هر دو استان بیشتر بوده و شاخصهای ابعاد اجتماعی و اقتصادی وضعیت مناسبتری داشتهاند.

کلیدواژه‌ها


-  امیراحمدی، هوشنگ (1375). پویایی شناسی توسعه و نابرابریهای استانها در ایران، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی،109 و 110، 154-171.
-  برنگی، علیرضا (1389). بررسی فاکتور فقر و محرومیت در جامعه، راهکارهای مبارزه و پیشگیری از محرومیت، پیشنهادات اجرایی.تهران: اداره کل دفتر مدیریت بحران و مناطق محروم.
-  حسنزاده، علی (1379). بررسی عوامل مؤثر بر فقر در ایران.تهران: سازمان مدیریت و برنامهریزی.
-  حقروستا، سمیه (1392). تحلیل نابرابریهای منطقهای بین استانهای همدان و مرکزی.پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته برنامهریزی منطقهای، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
-  زبردست، اسفندیار، و حبیبی، سارا (1388). بررسی پدیده پراکندهرویی و علل آن در شهر زنجان،نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی،38، 115-124.
-  سازمان برنامه و بودجه، دفتر هماهنگی امور مناطق (1367).گزارش اجمالی طرح شناسایی مناطق محروم کشور، نتایج اجرای مرحله دوم.تهران: سازمان برنامه و بودجه.
-  سن، آمارتیا (1382).برابری و آزادی(مترجم: حسن فشارکی). تهران: مؤسسه نشر و پژوهش شیرازه.
-  عابدی، سعیده (1392). تبیین علل محرومیت نسبی در منطقه زاگرس و برنامهریزی برای ارتقای آن.پایاننامه کارشناسی ارشد رشته برنامهریزی منطقهای، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
-  محمودی، وحید، و صمیمیفر، قاسم (1384). فقر قابلیتی. فصلنامه رفاه اجتماعی،4، 183-170.
-  مرکز آمار ایران (1390)،سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385.
-  مرکز آمار ایران (1385)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390.
-  مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1383). قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.مجلس شورای اسلامی.
-  مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1390). مجموعه سیاستهای کلی آمایش سرزمین، مجلس شورای اسلامی.
-   Carstairs, V., & Morris, R. (1991). Deprivation and health in Scotland. Aberdeen: Aberdeen University Press.
-   Coombes,et al. (1995).Towards an Index of Deprivation: A Review of Alternative Approaches. Part 1 in Department of the Environment, UK.
-   CLIP: Central and Local information Partershi (2002). Measuring Deprivation in England and Wales. Health Statistics Quarterly.
-   Department for Communities and Local Government (2015). The English Indices of Deprivation.National Statistic.
-   Hernandez, D., Karen, J., & Martoz, G. (2012). Disparities in child Well-Being Across Income Groups: Trends In the U.S from 1985 to 2008. Child Indicator Research, 5, 93-121.
-   Jarman, B. (1993). Identification of underprivileged areas. British Medical Journal,286, 1705-1708. 
-   Kharmeh. S., et al.(2009). Socio-Economic Deprivation Indices, Case study: Jordan. American Journal of Scientific Research,2, 37-51.
-   Kutscherauer, A., et al. (2010). Regional Disparities in Regional Development of the Czech Republic. Ostrava: University of Ostrava.
-   Klasen, S. (1997). Poverty, Inequality and Deprivation in South Africa: An Analysis of the 1993 Saldru Survey. Social Indicators Research,41(1/3), 51-94.
-   Noble, M., et al. (2004). The Provincial Indices of Multiple Deprivation for South Africa, 2001.UK: University of Oxford.
-   Northern Ireland Statistics and Research agency (2010).Northern Ireland Multiple Deprivation Measure.National Statistics.
-   Ozalsan, M., Bukent, D., & Ozgar, H. (2006). Regional Disparities and Territorial Indicators in Turkey: Socio-Economics Development Index (SEDI).European Regional Science Association: ERSA conference.
-   Sanches, C., et al.(2008). Deprivation Index for small Areas in Spain. Social Indicators research,89, 259-273.
-   Sivakumar, M., & Sarvalingam, A. (2010).Human Deprivation Index: A Measure of multidimensional poverty.Munich Personal RePEC Archive, No. 21748, available online in https://mpra.ub.uni-muenchen.de/21748/.
-   Soares, J. O., Marques, M. M., & Monteiro, C. M. (2003). A multivariate methodology to uncover regional disparities: A contribution to improve European Union and governmental decisions. Europeans Journal of Operation Research,145, 121-135.
-   Testi, A., Lvaldi, E., & Busi, A. (2004). An index of Material deprivation for Geographic Areas.J.E.L. Classification,10, 40-81.
-   Townsend, P. (1987). Deprivation. Journal of Social Policy, 16(2), 131-140.