یشنهاد یک چهارچوب ارزشیابی سیاست عمومی: به‌کارگیری در تحلیل سیاست‌ سازماندهی تمرکز جمعیت در تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، استان تهران، شهر تهران

2 استاد گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، استان تهران، شهر تهران

چکیده

شهر تهران به دلایلی چون تمرکز فعالیتهای گوناگون در آن به کلانشهری پرجمعیت با مشکلات ناشی از تمرکز شدید جمعیت تبدیل شده که هر مخاطرۀ طبیعی نیز پیامدهای غیرقابل کنترلی در آن دارد. در این وضعیت، سیاستگذاری برای سازماندهی تمرکز جمعیت در شهر تهران از دهۀ 1340 شمسی در دستور کار سیاستگذاری این شهر قرار گرفته است. پرسش اصلی در این مقاله این است که چگونه میتوان چهارچوبی برای ارزشیابی سیاست عمومی پیشنهاد نمود تا با بهکارگیری آن سیاستهای سازماندهی تمرکز جمعیت در تهران را در طول یک دورۀ مشخص زمانی، تحلیل نمود. برای پاسخ دادن به این پرسش فرایندی سه مرحلهای پیموده میشود: در مرحلۀ نخست با بهکارگیری روش شاخصسازی، انگاشت ارزشیابی سیاست به عناصری قابل ردیابی تبدیل و چهارچوبی قابل سنجش برای آن پیشنهاد میشود. در مرحلۀ دوم تصمیمهای مرتبط با سازماندهی تمرکز جمعیت و فعالیت در شهر تهران که پشتوانۀ حقوقی پیداکردهاند با ردیابی متون قانونی بازبینی میشوند و در مرحلۀ سوم این تصمیمها با بهکارگیری چهارچوب پیشنهادی ارزشیابی سیاست، موررد سنجش قرار میگیرند. برونداد نهایی این است که سیاست سازماندهی تمرکز جمعیت در شهر تهران در فاصلۀ دهۀ 1340 تا 1390 اگرچه توانسته بر کاهش تمرکز جمعیت و فعالیتهای تولیدی-خدماتی در این شهر اثرگذار باشد، اما از جنبۀ ایجاد اثرات جانبی ناخواسته، دستیابی به اهداف، انسجام درونی و سازگاری بیرونی دارای کاستی است.

کلیدواژه‌ها


-   ابراهیم‌نیا، وحیده، و دانشپور، زهره ( 1396الف). سیاست‌گذاری در بزرگ‌شهر تهران: وا کاوی دوگانۀ یکپارچگی- غیریکپارچگی، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،22 (1)، 15-28.
-   ابراهیم‌نیا، وحیده، و دانشپور، زهره (1396ب). وارسی به‌کارگیری رهیافت پیشایندی در رویارویی با پیشایندها در برنامه‌ریزی یکپارچه برای بزرگ‌شهر تهران.نامۀ معماری و شهرسازی،18، 5-22.
-   زبردست، اسفندیار (1386). بررسی تحولات نخست‌شهری در ایران. هنرهای زیبا،29، 29-38.
-   دانشپور، زهره، ابراهیم‌نیا، وحیده، و محمودپور، ئه‌سرین (1393). تدبیر چارچوب مدیریت دانش برای سیاستگذاری یکپارچه در کلان‌شهر تهران. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،19 (1)،  57-70.
-   صارمی، حمید، و توتزاری، سهیلا (1393). سنجش و ارزیابی سطوح برخورداری مناطق شهری کلان‌شهر تهران با استفاده از تکنیک TOPSIS.هویت شهر، سال هشتم، 18، 47-60.
-   عشور نژاد، غدیر، فرجی سبکبار، حسنعلی (1392). رتبه‌بندی اقتصادی مناطق 22 گانۀ شهر تهران در اولویت‌بندی استقرار مراکز مالی و تجاری با استفاده از روش رتبه‌بندی و تصمیم‌گیری چند شاخصه. اقتصاد و مدیریت شهری، 6، 73-94.
-   محمدزاده اصل، نازی، امام‌وردی، قدرت‌الله، و سریر افرازی، محمد (1389). رتبه‌بندی شاخص‌های رفاه شهری مناطق مختلف شهر تهران، پژوهش و برنامهریزی شهری، سال اول، 1، 85-106.
-   مرصوصی، نفیسه، و خزایی، کاظم (1393). توزیع فضایی خدمات شهری و نقش آن در توسعۀ پایدار شهر، مطالعۀ موردی مادرشهر تهران. پژوهش و برنامهریزی شهری،سال پنجم، 18، 21-44.
 
 
-  Besharov, D. J., & Call, D. M. (2016). Modern performance measurement. In D. J. Besharov, K. J. Baehler, & J. A. Klerma, (Eds.),Improving public services: international experiences in using evaluation tools to measure program performance.New York: Oxford University Press. 
-  Chen, H. T. (2014). Practical program evaluation.CA: Sage.
-  Chen, H.T. (1990) Theory Driven Evaluations.CA: Sage.
-  Donaldson, S. I., & Scriven, M. (Eds.). (2003). Evaluating social programs and problems: Visions for the new millennium.London: Routledge.
-  Fournier, D. M. (2005). Evaluation. In S. Mathison (Ed.),Encyclopedia of evaluation(pp. 139–140), ThousandOaks: Sage.
-  GonzálezGaribay,N., &DeCuyper, P. (2013). AnevaluationframeworkfortheFlemishintegrationpolicies, Antwerp:SteunpuntInburgering en Integratie, 
-  Howlett, M., Ramesh, M., & Perl, A. (2009).Studying public policy: policy cycles and policy subsystems.New York: Oxford Iniversity Press.
-  Jenkins, W. I. (1978). Policy analysis: A political and organisational perspective.London: M. Robertson. 
-  Lowi, T. (1970). Decision making vs. policy making: toward an antidote for technocracy.Public Administration Review,30 (3), 314-325.
-  Owen, J. M., & Rogers, P. J. (1999). Program evaluation, forms and approaches.Thousand Oaks: Sage. 
-  Mathur, O.P. (1997), Regional Development Planning and Management in Asia: A Retrospective and Perspective Review.  Regional Development Planning and Management of Urbanization: Experiences from Developing Countries,63-103.
-  Newcomer, K. E., Hatry, H. P., & Wholey, J. S. (2015).Handbook of practical program evaluation. 3rd ed, USA: John Wiley & Sons.
-  Rossi, P. H., Lipsey, M. W., & Freeman, H. E. (2004). Evaluation. A systematic approach. Thousand Oaks: Sage.
-  Shaw, I. F., Greene, J. C., & Mark, M. M. (Eds.). (2006).The SAGE handbook of evaluation.Thousand Oaks: Sage.
-  Swanborn, P. G. (1999). Evalueren. Amesterdam: Boom Koninklijke Uitgevers.
-  Weiss, C. H. (1972).  Evaluation research: Methods of assessing program effectiveness.Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
-  Wholey, J. S., & Hatry, H. P. (1992). The case for performance monitoring. Public Administration Review,52(6), 604-610.
-Wholey, J. S. (1994). Needs assessment since 1981: the state of the practice. Evaluation Practice, 15(1),1727.