سنجش کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در شهرهای میانی ایران؛ بررسی موردی: قزوین، کاشان و گرگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای شهرسازی، دانشکده پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران

2 استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

رشد و گسترش زندگی شهری در دهه‌های اخیر موجب پیدایش دیدگاه جدید و تخصصی کیفیت زندگی شهری شده است. این مقوله که بیشتر بر جنبه‌های زندگی شهری تکیه دارد، جایگاهی متفاوت با خاستگاه‌های اجتماعی و روانی اولیه شکل‌گیری مفهوم کیفیت زندگی دارد. در تحقیق حاضر جهت اندازه‌گیری کیفیت زندگی ذهنی ساکنان در ابعاد کالبدی- محیطی که اهمیت زیادی در مباحث شهرسازی دارد، 30 متغیر پیشنهاد شده و میزان رضایت نسبت به آنها از طریق پرسش‌نامه در سه شهر میانی قزوین، کاشان و گرگان اندازه‌گیری شده است. روش جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها از طریق مصاحبه و مجموع تعداد نمونه‌ها در سه شهر 1078 عدد بوده است. با استفاده از تحلیل عاملی، پنج عامل اصلی شناسایی شدند. این عوامل در هر سه شهر یکسان بودند و می‌توان آنها را تحت عناوین محیطی، دسترسی به خدمات، دسترسی به کاربری آموزشی، حمل‌ونقل و مسکن نامگذاری نمود. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در هر سه شهر بیش از هر چیز تحت تأثیر عامل محیطی و کمتر از همه تحت تأثیر عامل مسکن قرار دارد. در مجموع کیفیت زندگی کالبدی- محیطی شهر کاشان از شهرهای قزوین و گرگان بیشتر است. مقایسه امتیازات عوامل مختلف نشان از آن دارد که اگرچه میزان رضایت از عوامل مختلف در شهرها تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارد، اما در مجموع دامنه رضایت ساکنان از ابعاد گوناگون کیفیت کالبدی- محیطی در حد میانه‌ای قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


-  اسمیت، دیوید. ام. (1381) «کیفیت زندگی: رفاه انسانی و عدالت اجتماعی، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی»، ترجمه حسین حاتمینژاد و شاهی اردبیلی، حکمت، سال هفدهم. شماره 186ـ185.
-  جاجرمی، کاظم و کلته، ابراهیم (1385) «سنجش وضعیت شاخصهای کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان در شهر گنبد قابوس»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 8، صص 18-5.
-  حاجی نژاد، علی؛ رفیعیان، مجتبی و زمانی، حسین (1390) «بررسی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مطالعه موردی: مقایسه بافت قدیم و جدید شهر شیراز)»، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 77، پاییز 1390، صص 143-129.
-  رضوانی، محمدرضا و دیگران (1388)، «توسعه و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان»، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، شماره 2، صص 110-87.
-  رفیعیان، مجتبی؛ مولودی، جمشید و پورطاهری، مهدی (1390) «سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید، مطالعه موردی شهر جدید هشتگرد»، مجله مدرس علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش فضا، شماره 3، صص 38-19.
-  زبردست، اسفندیار (1383) اندازه شهر، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
-  فنی، زهره (1388) شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقهای، چاپ سوم، انتشارات آذرخش، تهران.
 
-  Andrews, F.M. and Withey S.B. (1974) “Developing measures of perceived life quality: Results from several national surveys,” Social Indicators Research, Vo.1, pp. 1-126.
-  Das, D. (2008) “Urban Quality of Life: A Case Study of Guwahati,” Social Indicators Research, Vol.88, No.2, pp. 297-310.
-  Dissart, J.C. and Deller, S.C. (2000) “Quality of life in the planning literature,” Journal of Planning Literature, Vol.15, No.1, pp. 135-162.
-  Eby, J.; Kitchen, P. and Williams, A. (2012) “Perception of quality life in Hamilton’s neighbourhood Hubs: A Quantitive Analysis,” Social indicators research, available online in Springer, DOI 10.1007/s11205-012-0067-Z.
-  Evans, D.R. (1994) “Enhancing quality of life in the population at large,” Social Indicators Research, Vol.33, No.1-3, pp. 47-88.
-  Grayson, L. (1998) Quality of life in Canadian cities, Institute for Social Research, Toronto.
-  Lee, Y.J. (2008) “Subjective quality of life Measurement in Taipei, science direct,” Building and environment, Vol.43, No.7, pp. 1205-1215.
-  Marans, R.W. (2003) “Understanding environmental quality through quality of life studies: The 2001 DAS and its use of subjective and objective indicators,” Landscape and Planning, Vol. 65, No.1, pp.73-83.
-  Massam, B.H. (2002) “Quality of life: Public planning and private living,” Progress in planning, Vol. 58, No.3 , pp. 141-227.
-  Omar, D.B. (2009) “Assessing Residents Quality of life in Malaysian New Towns,” Asian Social science, Vol. 4, No.6, pp. 94-102.
-  Pacione, M. (2003) “Urban environment quality and human well-being:A social geographical perspective,” Landscape and Urban Planning, Vol. 65, No.1-2, pp. 19-30.
-  Richards, R.; Brain, O. and Kingeston, M. (2007) “Measuring quality of life in informal settlements in South Africa,” Social Indicators Research, Vol. 821, No.2, pp. 375-388.
-  Santos, L. and Martins, I. (2007) “Monitoring Urban Quality of life, The Porto experience,” Social indicators research, Vol. 80, No.2, pp. 411-425.
-  Seik, F.T. (2000) “Subjective assessment of urban Quality of life in Singapore (1997-1998),” Habitat international, Vol.24, No.1, pp. 31-49.
-  Senlier, N.; Yildiz, R. and Aktas E.D. (2009) “A Perception Survey for the Evaluation of Urban Quality of Life in Kocaeli and a Comparison of the Life Satisfaction with the European Cities,” Social Indicators Research, Vol. 94, No. 2, pp. 213-226.
-  Sharma, S. (1996) Applied multivariate techniques, Wiley, New York.
-  Sirgy, M.J. and Cornwell T. (2002) “How neighborhood features affect quality of life,” Social Indicators Research, Vol. 59, No.1, pp. 79-114.
-  Turksever, A. and Atalik, G. (2001) “Possibilities and limitations for the measurement of quality of life in urban areas,” Social Indicators Research, Vol. 53, No.2, pp. 163-187.
-  Ulengin, B.; Ulengin, F. and Guvenc U. (2001) “A multidimensional approach to urban Quality of life. The case study of Istanbul,” European Journal of Operational research, Vol. 130, No.2, pp. 361-374.
-  Zebardast, E. (2013) “Constructing a social vulnerability index to earthquakehazards using a hybrid factor analysis and analyticnetworkprocess (F’ANP) model,” Nat Hazards, No. 65, pp. 1331-1359.