تقسیمات هندسی کاربندی‌های خاص در زمینه‌های غیرمتداول (با نگاهی ویژه به تومار میرزا اکبر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مرمت بنا و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفها ن، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه مرمت و تاریخ معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

در برخی موارد شکل زمینه کاربندی بهگونهای است که از ترکیب مربع و مستطیل به دست نمیآید. این زمینهها غیرمتداول بوده و به ندرت دیده میشوند. در شرایط خاص، هندسه کاربندی را میتوان بر زمینههای غیرمنتظم هندسی پیادهسازی کرد. کتابها و مقالههای نوشته شده در مورد هندسه انواع کاربندیها همگی بیشتر به شیوه ترسیم کاربندی در زمینههای منتظم و متداول پرداختهاند. کمبود چنین نگاهی در میان بسیاری از مطالعات انجام شده منجر به بررسی چگونگی ترسیم کاربندی در زمینههای غیر متداول و نامنتظم شده است. بدین منظور، در این مقاله پس از تقسیمبندی زمینههای کاربندی، اطلاعات مربوط به نمونههای واقعی در زمینههای غیرمنتظم از طریق مشاهده و برداشت مستقیم میدانی بهدست میآید. سپس نمونههای موجود در تومار میرزا اکبر با مطالعات کتابخانهای ترسیم میشوند. پس از آن، نظام هندسی نمونهها با نرم افزار اتوکد مدلسازی میشوند. هدف تحقیق مشخص کردن هندسه کاربندیها در زمینههای غیرمعمول از منظر شکل پلان زمینه است. یافتههای این پژوهش نشان میدهند تعداد اضلاع اصلیترین وجه تمایز این کاربندیها از بقیه کاربندیها میباشد. عواملی همچون تعداد اضلاع کاربندی، فواصل اتصال، شکل زمینه و غیره در شیوه ترسیم انواع کاربندیها موثر هستند.

کلیدواژه‌ها


آئینهچی، شهرزاد، ولی بیگ، نیما، و تهرانی، فرهاد (1398). مقایسه هندسه و روش ترسیم طاق کاربندی نمونه‌‌های مطالعاتی کاربندیهای زمینه 10، 12، 14 و 16. مجله صفه، 29(84) ، 73-91.
آئینهچی، شهرزاد، ولی بیگ، نیما، و تهرانی، فرهاد (1398). مطالعه مقایسهای نسبتهای عناصر کاربندی چهارده در گستره شیوههای ترسیم. دو فصلنامه علمی- ترویجی نگارینه هنر اسلامی، 6 (17) ، 34-46.
آصفی، مازیار، نژاد ابراهیمی، احد، و امجد محمدی، امیر (1397). ارائه راهکار ترسیمی جهت طراحی نوآورانه کاربندی نمونه مطالعاتی: کاربندیهای بازار تاریخی تبریز. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران، 1(16) ، 1-20.
امجد محمدی، امیر (1396). پژوهشی در هندسه کاربندیهای بازار تاریخی تبریز برای کاربست در طراحی سطوح آزاد. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
بزرگمهری، زهره (1385).  هندسه در معماری. تهران: میراث فرهنگی کشور و سبحان نور.
پیرنیا، محمدکریم (1366). دستنامه معماری اسلامی پیرنیا. تهران: بی نا.
پاپادوپولو، آلکساندر (1368). معماری اسلامی (مترجم: حشمت جزنی). تهران: رجاء.
پوراحمدی، مجتبی، و سهرابی، مهدی (1398). طراحی کاربندی: مسأله تقسیمبندی زمینه از منظر ریاضی. فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، 7 (2)، 22-40.
ریحانی همدانی، حسن، صاحب محمدیان، منصور، افشین مهر، وحید، و بمانیان، محمدرضا (1397). تحلیل ریاضی کاربندیهای ساده معماری ایران.مجله پژوهش های باستان شناسی ایران، 8 (17) ، 201-220.
رئیسزاده، مهناز، و مفید، حسین (1374). احیای هنرهای از یادرفته: مبانی معماری سنّتی در ایران به روایت استاد حسین لرزاده (چاپ دوم). تهران: مولی. 
رئیسی، مهدی، بمانیان، محمد رضا، و تهرانی، فرهاد (1392). بازنگری در مفهوم کاربندی بر مبنای هندسه نظری، عملی و نقش ساختمانی، دو فصلنامه علمی- پژوهش مرمت و معماری ایران، 3 (5)، 33-54.
شعرباف، اصغر (1385). گره و کاربندی، سازمان میراث فرهنگی کشور. تهران: سبحان نور.
شکیبا، مریم (1395). طراحی معماری حسینیه مبتنی بر تأثیر کاربندی در نظام شکل یابی معماری قاجار کاشان. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان.
صاحب محمدیان، منصور، و فرامرزی، سینا (1390). گونهشناسی و تدوین ساختار هندسی کاربندی در معماری ایران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 48، 97-109.
فرشچی، حمیدرضا، دانایی نیا، احمد، و اشرفی، احمد (1395). نظام هندسی زمینههای رسمی بندی یکپا، برگرفته از دایره محیطی. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران، 6 (12)، 127-138.
گالدیری، اوژن (1378). مرمت گنبدهای آجری، تجربهای از ایران (مترجم: فرهاد تهرانی). مجله صفه، 28، 73 – 77. 
معماریان، غلامحسین (1394). معماری ایران نیارش (تدوین: هادی صفایی پور). تهران: موسسه فرهنگی هنری نغمه نواندیش. 
نوایی، کامبیز، و حاجی قاسمی، کامبیز (1390). خشت و خیال: شرح معماری اسلامی ایران. تهران: سروش.
نجیب اوغلو، گل رو (1389). هندسه و تزیین در معماری اسلامی (تومار توپکاپی) (مترجم: مهرداد قیومی بید هندی). تهران: روزنه.
وبگاه الگو در هنر اسلامی: Https://patterninislamicart.com/drawings-diagrams-analyses/7/mirza-akbar-architectural-scrolls/ma035
ویلبر، دونالد (1365). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان (مترجم: عبدالله فریار). تهران: علمی و فرهنگی.
 
-   Ainechi, S. H., Valibeig, N., & Tehrani, F. (2019). Karbandies’ Traditional Construction Technique in Tabriz and Isfahan. International Journal of Architectural Heritage Conservation, Analysis, and Restoration, 14(9), 2-19.
-   Amjad Mohammadi, A., Asefi, M., & Nejad Ebrahimi, A. (2018(.The Geometrical Regularization for Covering Irregular Bases with Karbandi. Nexus Network Journal, 20 (2), 331–352.
-   Amjad Mohammadi, A., Nejad Ebrahimi, A., & Shahbazi, Y. (2019). Geometric design of a masonry lattice space dome titled karbandi in Persian architecture. International journal of space structures, 34(1-2), 22-39.
-   Pour Ahmadi, M. (2014). A Basic Method for Naming Persian Karbandis Using a Set of Numbers. Nexus Network Journal, 16(2), 313-343.