رهیافتی بر جایگاه مدیریت تغییر در حفاظت از مناظر شهری تاریخی بررسی موردی: محدوده‌ مرکزی بافت تاریخی قزوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانشیار گروه مرمت و احیا بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

در یک قرن اخیر مناظر شهری تاریخی تحت تأثیر تحولات ناشی از عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و البته در پی اجرای طرح‌های بالادستی، مداخلات و تغییرات اقلیمی، دچار تغییر شدند. در چنین شرایطی جلوگیری از چنین تغییری عملا غیرممکن شده و مدیریت این تغییرات در راستای حفاظت از شهر تاریخی ضرورت پیدا کرده است. این نوع از مدیریت به عنوان بخشی از فرآیند حفاظت شهری با تجزیه و تحلیل دقیق تغییرات و تأثیرات آن به کنترل و کاهش آثار سوء آن‌ها می‌پردازد. هدف از این پژوهش کاربست مدیریت تغییر در حفاظت از منظر شهری تاریخی قزوین است که از طریق شناخت ویژگی‌های بافت تاریخی و بررسی تغییرات، ارزیابی و آسیب‌شناسی آن تأمین شده‌است. همچنین تغییرات مناطق مسکونی، مناطق سبز و راه‌ها به طور خاص بین سال‌های 1335 تا 1398 با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS10 مورد مقایسه قرار گرفتند. تغییرات رخ‌ داده در محدوده تحت تأثیر اجرای طرح‌های توسعه شهری، با افزایش قطعات بلوک‌های مسکونی ضمن کاهش مساحت آن‌ها، از بین رفتن شبکه معابر ارگانیک بافت تاریخی، و همچنین با کاهش چشمگیر و پراکندگی فضای سبز روبرو شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-         اشراقی، احسان (1390). شهر تاریخی قزوین. مجله پژوهش‌های علوم تاریخی، 2، ۱-۱۶.
-         اندرودی، الهام، و صحراکاران، بتول (1396). منظر فرهنگی باغستان سنتی قزوین: بررسی مفاهیم پایه و تحلیل عناصر و خصیصه‌ها در حوزه کالبدی. باغ نظر،50، ۳۵-۴۴.
-         برک‌پور، ناصر، و اسدی، ایرج (1388). مدیریت و حکم‌روایی شهری. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه هنر.
-         باندرین، فرانچسکو، و ون اوئرز، رون (۱۳۹۶). منظر شهری تاریخی: مدیریت میراث در یک قرن (مترجمان: پویا دولابی، پرستو عشرتی و سمیه فدائی‌نژاد). تهران: موسسه‌ انتشارات دانشگاه تهران (نشر اصلی اثر ۲۰۱۲).
-         بحرینی، حسین (1393). تحلیل فضاهای شهری. تهران: موسسه‌ انتشارات دانشگاه تهران.
-         پرهیزکاری، مهرداد (1386). مهمانخانه بزرگ قزوین، چاپ اول، تهران: روناس، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین.
-         پرهیزکاری، مهرزاد (1398). پیشینه مهندسی در قزوین حکایتی از آبادانی. تهران: ره آورد مهر و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین.
-         توسلی، محمود (1395 الف). طراحی دسترسی: اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران. تهران: موسسه‌ انتشارات دانشگاه تهران.
-         توسلی، محمود (1395 ب). قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
-         ترکمانها، فائزه (1389). سنجش تطابق توسعه شهر قزوین با سیاست توسعه از درون شهری. پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
-         حبیبی، سید محسن (1375). از شار تا شهر. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
-         دبیر سیاقی، سیدمحمد (1380). کتابچه سرشماری شهر قزوین 1298-1299 هجری قمری (ج2). قزوین: حدیث امروز.
-         عزیزی، مهناز (1381). بررسی تحولات کالبدی بخش مرکزی قزوین با تأکید بر تغییرات کاربری زمین. پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
-         علی الحسابی، مهران، و جباری، منا (1390). بررسی تقویت عملکردی-کالبدی استخوان‌بندی شهر قزوین با تأکید بر عنصر راه و میدان در دوران معاصر. آرمان شهر، 6، ۲۷-۳۴.
-         فلامکی، محمدمنصور (1394). نوسازی و بهسازی شهری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
-         فیلدن، برنارد م، و یوکیلتو، یوکا (۱۳۹۳). مدیریت در محوطه‌های میراث جهانی (مترجم: پیروز حناچی). تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران (نشر اصلی اثر ۱۹۹۸).
-         گزیده سرشماری نفوس و مسکن استان قزوین (1395). تهران: سازمان آمار ایران.
-         مجابی، سیدمهدی (1388). در جست و جوی هویت شهری قزوین. قزوین: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
-         مهندسین مشاور شهر و برنامه (1385). طرح توسعه و عمران شهر قزوین و حوزه نفوذ آن.
-         مهندسین مشاور مندا (1350). طرح جامع قزوین.
-         ورجاوند، پرویز (1378). نگاهی گذرا به چگونگی شکل‌گیری و دگرگونی‌ها و گسترش شهر قزوین. دومین کنگره معماری و شهرسازی ایران بم، سازمان میراث فرهنگی، 2۲۳-2۳۲.
-         هاشم‌زاده همایونی، مهرداد (1392). تاریخ طراحی شهری: سرشت و سرگذشت. تهران: یزدا.
-         هوشیاری، محمد مهدی، و پدرام، بهنام (1396). بیانیه‌ها و منشورهای ایکوموس شورای بین‌المللی یادمان‌ها و محوطه‌ها. اصفهان: گلدسته.
 
-         America, ICOMOS (1996). The Declaration of San Antonio: Authenticity in the Conservation and Management of the Cultural Heritage, ICOMOS National Committees of Americas.
-         Andrews, T. D., & Buggey, S. (2008). Authenticity in Aboriginal cultural landscapes. APT bulletin, 39(2/3), 63-71.
-         Aysegul, K. T. (2016). Method for assessment of the historical urban landscape. Procedia engineering, 161, 1697-1703.
-         Denyer, S. (2017). Authenticity in World Heritage cultural landscapes: Continuity and change. In Francisco Javier L. Morales and Francisco Vidargas (Ed.), New views on authenticity and integrity in the World Heritage of the Americas (60–64). INAH, México: Patrimoino.
-         English Heritage (2008). Conservation principles: policies and guidance for the sustainable management of the historic environment. https://historicengland.org.uk/images-books/publications/conservation-principles-sustainable-management-historic-environment/conservationprinciplespoliciesandguidanceapril08web/.
-         Finch, E. (2012). Facilities change management. Blackwell.
-         Fairclough, G. (2003). Cultural landscape, sustainability, and living with change.Teutonico and Matero, 23-46.
-         Janssen, J., Luiten, E., Renes, H., & Rouwendal, J. (2014). Heritage planning and spatial development in the Netherlands: changing policies and perspectives. International Journal of Heritage Studies, 20(1), 1-21.
-         ICOMOS, A. (2013). The Burra Charter: The Australia ICOMOS charter for places of cultural significance 2013. Australia ICOMOS Incorporated.
-         ICOMOS, X. A. D. (2005). On The Conservation of the Setting on Heritage Structure, Sites and Areas.
-         ICOMOS. (2008). Québec Declaration on the Preservation of the Spirit of Place.
-         Liu, W. K. (2011). Managing change: tensions between urban morphology and everyday life in the heterotopic urban context of Tainan, PhD Thesis in Architecture, University of Edinburgh.
-         Memorandum, V. (2005). UNESCO. Vienna Memorandum on World Heritage & Contemporary Architecture–Managing Historic Urban Landscape, World Heritage Centre Paris, 20th May.
-         O’Donnell, P. M., & Turner, M. (2012). The historic urban landscape recommendation: a new UNESCO tool for a sustainable future. In Meeting of IFLA, Cape Tow.
-         Pereira Roders, A. R. (2013). Lessons from island of Mozambique on limits of acceptable change. Swahili historic urban landscapes, 40-49.
-         UNESCO, W. (2011, February). Recommendation on the historic urban landscape. In Records of the General Conference 36th Session (Vol. 25). Paris: UNESCO.
-         UNESCO, W. (2011, February). Recommendation on the historic urban landscape. In Records of the General Conference 36th Session (Vol. 25). Paris: UNESCO.
-         Whitehand, J. W. R., & Gu, K. (2010). Conserving urban landscape heritage: A geographical approach. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(5), 6948-6953.