نقش‌آفرینی مراکز آموزش عالی در ارتقاء فرهنگ‌پذیری اجتماع شهری یادگیرنده بررسی موردی: محله‌های سناباد و جنت، مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

کلانشهر مشهد با حضور مستمر میلیونها زائر، کانون بزرگ ارتباط اقوام و فرهنگهای مختلف است. این حضور علاوه بر فرصتهای متعدد اقتصادی و گردشگری، زمینه برخورد جریانهای فرهنگی ناهمسو با یکدیگر را ایجاد کرده است؛ جریانهای فرهنگی که ارزشهایی گاه متضاد با یکدیگر را پشتیبانی میکنند و این تضاد عامل چالشهای فرهنگی در شهر مشهد شده است. پژوهش حاضر هدف خود را بهکارگیری انگاشت شهر یادگیرنده و تأکید بر نقش مراکز آموزش عالی همچون عامل وحدتبخش این جریانها، برای تقویت هویت فرهنگی در این شهر قرار داده است. شهر یادگیرنده با ایجاد فضای تجربیات مختلف، دربرگیرنده تمامی گروههای اجتماعی و فرهنگی است و فرآیند یادگیری شهروندان و فرهنگپذیری را تسهیل میبخشد. برای دستیابی به هدف مقاله معیارها و شاخصهای پژوهش با روش فراتلفیق استخراج و وزندهی شدهاست. دادههای جمعآوری شده از طریق پیمایش میدانی (با 150 پرسشنامه از جامعه آماری) و مطالعات اسنادی، با شاخص‌‌های توزیع جمعیتی، فضایی و اجتماعی سنجیده شده است. و در نهایت رتبهبندی نواحی هفتگانه بهوسیله مقادیر استاندارد شده حاصل از سنجش شاخصها صورت پذیرفت. نتیجه این تحلیل تعیین ناحیه برخوردار از الزامات فرهنگپذیری، بهعنوان محرک توسعه فرهنگی و فرهنگپذیری و ارائه پیشنهاد برای فراهمکردن ساختار فضایی و نهادی تسهیلکننده یادگیری، با امکان حضور جریانهای مختلف فرهنگی و با تقویت نقش مراکز آموزش عالی بهعنوان واحد میانجی ارتباطات این جریانها است.

کلیدواژه‌ها


آراسته، حمیدرضا، و امیری، الهام (1391). نقش دانشگاهها در آموزش توسعه پایدار. نشریه نشاء علم،2، 29-36.
پاکساز، محمدحسین،  و عبدلی، محمدرضا (1398). طراحی مدل تفسیری-ساختاری (ISM) عوامل مؤثر بر بهبود کنترلهای داخلی شرکتها مبتنی بر رویکرد فراترکیب. دانش حسابرسی، ۱۹ (۷۶)، 231-272.
پتروفسکی، ارتور، رهنما، مجید، شامپیون، فردریک، فور، ادگار، قدوره، عبدالرزاق ، لوپز، هانری، و هررا، فیلیپ (1354). آموختن برای زیستن(مترجمان: محمد قاضی، پوری سلطانی، پرویز همایون پور، داور شیخاوندی و دبیرخانه کمیسیون ملی یونسکو). تهران: انتشارات امیر کبیر.
تقییاره، فاطمه (1392). مطالعه عوامل روانشناختی تأثیرگذار بر فرهنگپذیری دانشجویان. راهبرد فرهنگ، 23، 99-125.
رفیع پور، فرامرز (1368). کندوکاوها و پنداشتهها؛ مقدمهای بر روشهای شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
دبیرخانه شورای اجتماعی محلات (1396). سند ارتقاء و تعالی محله سناباد و جنت. مشهد: انتشارات بوی بهشت وابسته به سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری مشهد.
رئوفی، محمود (1374). دانشگاه و توسعه فرهنگی. پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، 10، 79-106.
سرور، رحیم، اکبری، مجید ، و طالشی انبوهی، مرضیه (1395). بررسی رابطه بین عوامل مؤثر بر شکلگیری شهر یادگیرنده (مطالعه موردی: شهر بناب). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 18، 103-116.
سلمان زاده، سارا (1394). پارادایم تبیینی «شهر آموزش محور» تا «شهر پژوهش محور»؛ از شهر آموزشدهنده تا شهرهای علم و فناوری (تکنوپل). مدیریت شهری، 38، 105-131.
شهرداری مشهد (1386). آمایش فرهنگی و سنجش نیازهای خانوار در مناطق دوازدهگانه شهر مشهد. مشهد: معاونت فرهنگی و اجتماعی دفتر مطالعات و برنامهریزی.
صرافی، مظفر (1394). آموزششناسی (پداگوژی) برنامهریزان شهری برای بازآفرینی شهرِ پایدار: به سوی دانشگاهِ بیحصار و آموزشِ اجتماع- محور. نخستین همایش ملی آموزش شهرسازی در ایران. تهران: دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا.
عسگری قوامی، مهسا، و پرتوی، پروین (1393). بررسی امکانات و محدودیتهای شهر بجنورد جهت تدوین راهبردهای عملیاتی برای ارتقای آن به شهر آموزش دهنده. پیام مهندس، 3، 53-64.
کاظمیان، غلامرضا، و میرعابدینی، زهره (1391). شناسایی ابعاد و راهکارهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری با روش فراتلفیق. چهارمین کنفرانس مدیریت و برنامهریزی شهری، مشهد: دانشگاه فردوسی. 
کلانتری، خلیل (1391). مدلهای کمی در برنامهریزی (منطقهای، شهری و روستایی). تهران: فرهنگ صبا.
گامپرشت، بلیک (1392). شهر دانشگاهی در آمریکا (مترجمان: احمد پور احمد، یوسف اشرفی، حسین کلانتری و مجدالدین زندوی). تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
لطفی، سهند (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن مایههای فرهنگی و کنش بازآفرینی. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 45، 60-47.
محمدیمهر، مژگان، ملکی، حسن، عباسپور، عباس، و خوشدل، علیرضا (1390). نقش آموزش عالی در یادگیری مادامالعمر. فصلنامه راهبردهای آموزش، 4، 91-94.
ملکینیا، عماد، بازرگان، عباس ، واعظی، مظفرالدین، و احمدیان، مجید (1393). شناسایی و اولویتبندی مؤلفههای دانشگاه پایدار. فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، 20، 1-26.
موسیکاظمی، مهدی، رهنمایی، محمدتقی، فیروزنیا، قدیر، و گلپایگانی، محسن (1392). تحلیل عملکرد فضایی مراکز آموزش عالی در توسعه پایدار فرهنگ شهری کلان شهر تهران؛ مورد پژوهی: مناطق 3 و 19. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8، 47-66.
موسیکاظمی، مهدی، رهنمایی، محمدتقی، فیروزنیا، قدیر، و گلپایگانی، محسن (1393). عملکرد مراکز آموزش عالی در توسعه پایدار فرهنگ شهری. جغرافیا (فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بینالمللی انجمن جغرافیای ایران)، 40، 29-45.
مهدوی نژاد، محمد جواد، بمانیان، محمدرضا، و امینی، معصومه (1392). ارائه الگوها و روشهای مطلوب تبدیل شهر تهران به شهر آموزش دهنده (با تأکید بر اصول و تجارب جهانی). مدیریت شهری، 31، 83-106.
-   Berry, J. (2003). Conceptual approaches to acculturation. American Psychological Association.
-   Berry, J. (2008). Globalisation and acculturation. International journal of intercultural relations, 32(4), 328-336. 
-   Byun, J., & Ryu, K. (2012). Changes in Regional Communities: The Case of the Republic of Korea’s Lifelong Learning City Project. Advances in Developing Human Resources, 14(3), 279-290.
-   Cappon, P., & Laughlin, J. (2013). Canada’s Composite Learning Index: A path towards learning communities.International Review of Education, 59(4), 505-519.
-   Clark, S., Hawkes, J., & Untaru, S. (2001). Culture and the Metropolis, the role of culture in urban development.Melbourne: Department of Infrastructure.  
-   Curson, T., Graeme, E., Foord, J., & Shaw, P. (2007). Cultural Planning Toolkit. London:  EDAW, PMP and the Cities Institute.
-   Duxbury, N., Hosagrahar, J., & Pascual, J. (2016). Why must culture be at the heart of sustainable urban development? UCLG (United Cities and Local Governments). Agenda 21 for culture
-   Guo, S. (2014). Revisioning Education for All in the age of migration: Global challenges and opportunities for lifelong learning. International Review of Education, 60(4), 481-497.
-   Han, S., & Makino, A. (2013). Learning cities in East Asia: Japan, the Republic of Korea and China. International Review of Education, 59(4), 443-468.
-   Jogi, L., Karu, k., & Krabi, K. (2015). Rethinking teaching and teaching practice at university in lifelong learning context. International Review of Education, 61(1), 61-77.
-   Kearns, P. (2015). Cultural Policies and Activities for Sustainable Learning Cities, Communities, and Regions. PASCAL Learning City Networks. http://pie.pascalobservatory.org.
-   Preisinger-Kleine, R. (2013). An analytical quality framework for learning cities and regions. International Review of Education, 59(4), 521-538. 
-   Lakey, P. (2003). Acculturation: A review of the literature. Intercultural communication studies, 12(2), 103-118. 
-   Masgoret, A. M., & Ward, C. (2006). Culture learning approach to acculturation. In D. L. Sam & J. W. Berry (Eds.), The Cambridge handbook of acculturation psychology (58–77). Cambridge University Press.
-   Messina, G., & Valdes Cotera, R. (2013). Educating Cities in Latin America. International Review of Education, 59(4), 425-441. 
-   Milana, M., Palle, R., & Holford, J. (2016). The role of adult education and learning policy in fostering societal sustainability. International Review of education, 62(5), 523-540. 
-   Montgomery, J. (2003). Cultural Quarters as Mechanisms for Urban Regeneration; Part 1: Conceptualising Cultural Quarters. Planning, practice & research, 18(4), 293-306. 
-   Murniarti, E., Nainggolan, B., Panjaitan, H., Pandiangan, L., & Widyani, I. (2018). Writing matrix and assessing literature review: A methodological element of a scientific project. Journal of Asian Development, 4(2), 133-146. 
-   Osborne, M., Kearns, P., & Yang, J. (2013). Learning cities: Developing inclusive, prosperous and sustainable urban communities. International Review of Education, 59(4), 409-423. 
-   Ozer, S., Bertelsen, P., Singla, R., & Schwartz, S. (2017). Grab Your Culture and Walk with the Global: Ladakhi Students’ Negotiation of Cultural Identity in the Context of Globalization-Based Acculturation. Journal of Cross-Cultural Psychology, 48(3), 294-318.
-   Peercy, C., & Svenson, N. (2016). The role of higher education in equitable human development. International Review of education, 62(2), 139-160.
-   Roberto, C. (2011). Discovering the treasure of learning. In Conceptual evolution and policy developments in lifelong learning (5-23). Germany: UNESCO Institute for Lifelong Learning.
-   Sam, D., & Berry, J. (2010). Acculturation: When individuals and groups of different cultural backgrounds meet. Perspectives on psychological science, 5(4), 472-481.
-   Seddon, T. (2016). Sustainable development and social learning: Re-contextualising the space of orientation.International Review of Education, 62(5), 563-586.
-   Soonghee, H. (2011). Introduction to building a learning city. In Jin Yang and Raúl Valdés Cotera (Eds.), Conceptual evolution and policy developments in lifelong learning (209-221). Germany: UNESCO Institute for Lifelong Learning.
-   Tibbitt, John. (2014). Learning cities 2020 (toolkit for helping cities learn). Scotland: PASCAL international observatory.
-   UNESCO. (2016). Culture Urban Future: Global Report on Culture for Sustainable Urabn Development. Paris, France: The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
-   UNESCO. (2015a). UNESCO Global Network of Learning Cities. Hamburg, Germany: UNESCO Institute for Lifelong Learning (UIL).
-   UNESCO. (2015b). Guidelines for Building Learning Cities UNESCO Global Network of Learning Cities. Hamburg, Germany: UNESCO Institute for life long learning.
-   UNESCO. (2015c). Mexico City Statement on Sustainable Learning Cities. Proceeding of the 2nd International Conference on Learning Cities, Mexico City.
-   UNESCO. (2017). Unlocking the Potential of Urban Communities Volume II Case Studies of Sixteen Learning Cities.Hamburg: UNESCO Institute for Lifelong Learning.
-   Yang, J. (2013). Lifelong Learning for All & the international platform for Learning Cities. Proceeding of the 8th ITU Symposium on ICTs, the Environment and Climate Change, Turin, Italy.
-   Yang, J. (2012). The development of a globe network of learning cities and a globe learning city index. Copenhagen: UNESCO Institute for Life Long Learning.
-   Yang, J., & Valdés-Cotera, R. (2011). Conceptual Evolution and Policy Developments in Lifelong Learning. Hamburg, Germany: UNESCO Institute for Lifelong Learning. 
-   Yanming, H. (2011). Reflections on the value of higher education. In lifelong learning, Jin Yang and Raúl Valdés Cotera (Eds.), Conceptual evolution and policy developments in lifelong learning (199-206). Germany: UNESCO Institute for Lifelong Learning.
-   Yu, W., & Wang, S. (2011). An Investigation into the Acculturation Strategies of Chinese Students in Germany. Intercultural Communication Studies, 20(2), 190-210.