حق ساکن بر مسکن در مجموعه‌های مسکونی شهری معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

حق بهره‌‌مندی از مسکن مناسب یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین حقوق هر فرد در جامعه است که به فراخور تعریف حق در دوران‌های مختلف، تحت عنوان حق اخلاقی، حق فردی، حق اجتماعی و حق شهروندی به آن پرداخته شده است. هدف از پژوهش پیش رو تبیین شاخص‌های حق بر مسکن شهری در راستای تحقق خواست و نیاز ساکنان است. بر اساس ادبیات و مبانی نظری موضوع، حق ساکن بر مسکن را می‌توان از دو جنبه طبیعی و مدنی تبیین و تدوین نمود. جنبه طبیعی حق بر مسکن همان مرتفع شدن مراتب مختلف خواست و نیاز ساکن است که با مطالعه اسنادی، تبیین و تحلیل محتوا سه گونه حق برای ساکن منتج شد: حق برخورداری، حق انتخاب و حق انطباق. جنبه مدنی حق بر مسکن نیز در بستر نظام حکومتی هر جامعه بیان می‌شود. از این رو مطالعه تطبیقی سیاست‌گذاری مسکن در جوامع لیبرال، شبه لیبرال و غیرلیبرال توجه به چهار شاخص اصلی را در چهار حوزه مختلف برنامه‌ریزی مسکن آشکار میسازد: سیاست مدیریتی، سیاست مالی، سیاست طراحی و سیاست واگذاری مسکن. برنامه‌ریزان و طراحان مسکن شهری می‌بایست با در نظر داشتن همه این شاخص‌ها، حق بر مسکن را در حد جایگاه و حوزه عمل خود برای ساکن محقق نمایند.

کلیدواژه‌ها


  • احسانی، صمد، و شیخی، محمدتقی (1397). بررسی تاثیر امنیت حق مسکن بر کیفیت زندگی روزمره ساکنان محدوده اوزون‌‌تپه بومهن؛ یک بازاندیشی انتقادی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 58، 99-117.
  • اختیاری، مریم (1390). کیفیت تجلی همه‌‌جانبه خواست و نیاز انسان در معماری. رساله دکتری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
  • بهمنی قاجار، محمدعلی (1390). حق مسکن. نشریه سیاسی-اقتصادی، 283، ۲۷۶-۲۹۰.
  • حجتی اشرفی، غلامرضا (1370). مجموعه قوانین اساسی- مدنی. تهران: انتشارات گنج دانش.
  • حریری اکبری، محمد (1380). دموکراسی و جامعه مدنی. پژوهشنامه علوم انسانی، 29، ۱۳۳-۱50.
  • خدایاری مطلق، صفیه، شارع پور، محمود، و تولایی، نوین (1396). بررسی تأثیر شاخص های مطلوبیت فضای شهری بر میزان تحقق حق به شهر (مورد مطالعه: شهر بابلسر). جامعه‌‌شناسی نهادهای اجتماعی، 9، ۱۸۹-۲۲۵.
  • راولز، جان (1376). عدالت و انصاف و تصمیم‌‌گیری عقلانی (مترجم: مصطفی ملکیان). مجله نقد و نظر، 10 و11، 80-93.
  • رحیمی نیک، اعظم (1374). تئوری‌های نیاز و انگیزش. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
  • طالبی، محمدحسین، و طالبی، علی (1393). انواع حق در دانش فلسفه حق. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه قم، 61، ۷-۳۳.
  • طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1382). آزادی‌‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: دانشگاه تهران.
  • قانون اساسی و متمم آن (1346). صفی علیشاه، تهران.
  • کاظمیان، غلامرضا، و معصومی‌‌فر، امیرحسین (1398). تحلیل محتوایی و رویه‌‌ای حق بر شهر در قوانین شهری و شهروندی ایران. صفه، 86، ۸۳-۱۰۰.
  • مازلو، آبراهام (1367). انگیزش و شخصیت (مترجم: احمد رضوانى). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوى.
  • مشکینی، ابوالفضل، و ضرغام‌‌فرد، مسلم (1397). حق به مسکن شایسته. تهران: انتشارات طحان.
  • منوچهری، عباس (1385). مفهوم حق در روایتی پارادایمی. رهیافت های سیاسی و بین المللی، 8، ۱۳۹-۱۵۴.
  • منشور حقوق شهروندی، مصوب آذر 1395.
  • موسی‌‌زاده، ابراهیم، و مصطفی‌‌زاده، فهیم (1389). بررسی مبانی حقوق اجتماعی. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، ۱۰(۲)، ۴۹-۷۵.
  • نبویان، سید محمود (1397). بررسی منشا حق‌‌های طبیعی بشر. فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت، ۱۰(۳۳)، 203-183.

 

  • Harvey, D. (2008). Debates and developments: the right to the city. International Journal of Urban and Regional, 27(4), 939-941.
  • Harvey, D. (2009). Opening speech at the Urban Reform Tent. January 29, World Social Forum, Belem.
  • Lefebvre, H. (1991). The Production of Space (Translated by: Donald Nicholson Smith). Oxford: Blackwell.
  • Lefebvre, H. (1996). The Urban Revolution (Translated by: Robert Bononno). New York: University of Minnesota press.
  • T. Q. (2014). Review: Rebel Cities: from the Right to the City to Urban Revolution. Journal of Planning Education and Research, 34, 483-485.
  • Loison, M. (2007). The Introduction of an Enforceable Right to Housing in France. European Journal of Homelessness. 1, 185-197.
  • Loweree, J. (2015). One Size Does Not Fit All. Thesis for the Degree of Master of Arts, University of Texas at El Paso.
  • Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: The right to the city and its urban politics of the inhabitant. Geo Journal, 58, 99–108.
  • Schwartz, S. H., & Bilisky, W. (1987). Toward a Psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 550-562.
  • Yung, B., Lee, F. (2014). Equal right to housing in Hong Kong housing policy: perspectives from disadvantaged groups. Journal of Housing and the Built Environment. 29, 563–582.