بازشناسی شبکه نقاط بالقوگی مکانی با استفاده از «کدهای مکان‌مند» بررسی موردی: بافت تاریخی شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار طراحی شهری، بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، استان فارس، شهر شیراز

2 کارشناس ارشد طراحی شهری، بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، استان فارس، شهر شیراز

چکیده

مفهوم استفاده مجدد از فضاهای رها شده در طراحی شهری عمدتاً شامل فضاهایی بوده است که منتزع از شبکه شهری منسجم مورد بازطراحی قرار میگرفتهاند. نمود عینی فضاهای حاصل از تخریبهای تدریجی را میتوان در بسیاری از بافتهای تاریخی شهرهای ایران دید. این شکل نامطلوب از رهاشدگی فضاها و گسست درونی شبکه عناصر واجد ارزش، نشان از آن دارد که بالقوگیهای موجود درون شهر نادیده گرفته شده است. بازطراحی این قطعهها و توجه دوباره به شبکه نقاط بالقوگی مکانی، شامل کانونها و راستاهایی که به شکل تاریخی ساختار منسجم بافت شهری را تکوین میدادهاند، اندیشهای است که در این مقاله و با تکیه بر مفهوم «کدهای مکانمند»، مطرح میشود. کدهای مکانمند که پیرو مطالعات کلارک در دهه هشتاد میلادی، توسط دیمونشو طی چند سال اخیر مطرح شده است، الگویی تازه از بازترکیب بالقوگیهای فضایی را نمایان میسازد و با نگاهی یکپارچه و شبکهای به شهر و شناسایی نقاط بالقوه مکانی در چرخه حیات شهری، دستیابی به ساختار شهری متوازن را جستجو میکند. این پژوهش آزمونی است در کاربست کدهای مکانمند که با تأکید بر وجه فرآیندی و بومیسازی آن، برای نخستین بار در زمینه شهر ایرانی به تحلیل شبکهای بافت تاریخی شیراز پرداخته است. برونداد پژوهش، ساختار فضایی پنهان و کانون-راستاهای بافت تاریخی شهر شیراز را بهعنوان عرصهای برای بازطراحی شبکه منسجم شهری ارائه مینماید. 

کلیدواژه‌ها


-  بحرینی، سید حسین و احمدی ترشیزی، میترا (1378). بررسی زمینههای تعادل زیستی در ساختار شهر. محیط شناسی. 2۵(۲۳)، 57-68.
-  بختیار، لاله و اردلان، نادر (1391). حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی (مترجم: ونداد جلیلی). تهران: یغمایی.
-  بذرگر، محمدرضا (1382). شهرسازی و ساخت اصلی شهر. شیراز: کوشامهر.
-  بیکن، ادموند (1376). طراحی شهرها (مترجم: فرزانه طاهری). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-  توسلی، محمود (1371). طراحی فضای شهری. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-  توسلی، محمود (1388). طراحی شهری: هنر نو کردن ساختار شهر. تهران: مؤلف.
-  حائری، محمدرضا (1388). نقش فضا در معماری ایران. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
-  حبیبی، سید محسن (1375). از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  حبیبی، سید محسن و حمیدی، ملیحه (1376). استخوانبندی شهر تهران (جلد اول). تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران. 
-  سلطانزاده، حسین (1389). فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران (چاپ چهارم). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. 
-  ویلبر، دونالد (1387). مسجد عتیق شیراز (مترجم: افرا بانک). تهران: فرهنگستان هنر.
-   Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstein, M., Jacobson, M., Fiksdahl-King, I. & Angel, S. (1977). A Pattern Language. New York: Oxford University Press.
-   Barabási, A. L. (2002). Linked: The New Science of Networks. Cambridge, Massachusetts: Perseus Publishing.
-   De Monchaux, N. (2016). local code: 3659 Proposals about Data, Design, and the Nature of Cities. New York: Princeton Architectural Press. 
-   Fonseca, A. A. M. (2001). Revolução tecnológica e informacional e o renascimento das redes. Revista de Geociências. Niterói, 2, 26-35.
-   Frampton, K. (2003). The catalytic city: Between strategy and intervention, Identification and Documentation of Modern Heritage. Paris: UNESCO World Heritage Center.
-   Golubeva, Y. (2011). Evolutionary approach towards redevelopment of historical sites versus complete erasure, Case study Kadhimiya historical centre, Baghdad, Iraq. 47th ISOCARP Congress 2011.
-   Hillier, B., Hanson, J. (1984). The social logic of space. Cambridge: Cambridge University Press.
-   Huseynov, E. F. O. (2011). Planning of sustainable cities in view of green architecture, International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities. Procedia Engineering, 21, 534 – 542.
-   Iaconesi, S., & Persico, O. (2014). Urban Acupuncture in the Era of Ubiquitous Media. Journal of Community Informatics, 10(3). Retrieved from http://ww.ci-journal.net/index.php/ciej/article/view/1073.
-   Marques Nunes, D., Tomé, A., Duarte Pinheiro, M. (2012). Urban Regeneration Strategies and Clusters as agents for establishing a new Urban Order. 6th European Symposium on Research in Architecture and Urban Design: EURAU12.
-   Marshall, S. (2005). Streets and Patterns. New York: Spon Press.
-   Prins, N. (2013). Urban Acupuncture: Creating a method to strategically apply and design small scale interventions.MSc thesis, Faculty of Architecture, Delft University of Technology - Urban Regeneration Studio, http://www.library.tudelft.nl/collecties/tu-delft-repository/.
-   Project for Public Spaces (2000). How to Turn a Place Around. New York: PPS.
-   Rowe, C., Koetter, F. (1983). Collage City. Cambridge: MIT Press.
-   Salingaros, N. A. (1998). Theory of the Urban Web. Journal of Urban Design, 3, 53-71.
-   Salingaros, N. A. (2004). Connecting the Fractal City. 5th Biennial of towns and town planners in Europe (Barcelona, April 2003).
-   Talen, E. (2009). Design by the rules: The historical underpinnings of form-based codes. Journal of the American Planning Association, 75(2), 144-160.
-   Trancik, R. (1986). Finding Lost Space. New York: Van Nostrand Reinhold.
-   Valera, S. (2005). Public space and social identity; in Urban Regeneration. A challenge for Public Art, Monografies psico-socio-ambientals, 6, Barcelona: Universitat Barcelona, 77-85.
-   Vogelij, J. (2007). Strategic Planning Towards Territorial Cohesion. European Council of Spatial Planners, EU strategic documents: Document 7.