چارچوب بهسازی منظر حاشیه رودخانه های شهری بر اساس خدمات اکوسیستم موردپژوهی رودخانه سفیدرود آستانه اشرفیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معماری منظر، دانشگاه شهیدبهشتی، استان تهران، شهر تهران

2 کارشناس ارشد معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهیدبهشتی، استان تهران، شهر تهران

3 دانشیار گروه محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهیدبهشتی، استان تهران، شهر تهران

چکیده

کاهش محیطهای طبیعی باکیفیت بومشناختی و تهدید خدمات اکوسیستمهای شهری مخصوصاً دالان و منظر حاشیه رودخانهها از آسیبهای ناشی از رشد فعالیتهای انسانی است. این موضوع به دلیل شرایط خاص اقلیمی بهویژه در مورد دالان برخی رودخانهها در محدوده شهرهای ایران اهمیت دارد. در این مقاله، مسئله اصلی چگونگی بهسازی منظر و دالان رودخانه سفیدرود در منظر شهری آستانه اشرفیه است. هدف دستیابی به منظر ساحلی رودخانهای بهگونهای است که ضمن تقویت خدمات اکوسیستم، با محیط نیز سازگار باشد. مهمترین پرسشها در مورد چارچوب طراحی منظر مناسب، بهسازی منظر و حاشیه رودخانههای شهری است و اینکه چگونه میتوانیم روابط میان عناصر اصلی طبیعی را در تلفیق با ارزشهای منظر شهری تاریخی و فرهنگی تقویت کنیم؟ براساس روش کار توصیفی تحلیلی، سنجش وضعیت و آسیبشناسی نمونه مورد مطالعه متکی بر مطالعه اسناد فرادست در قالب مدل طراحی منظر ارزشها و عناصر سازندۀ منظر در تطابق با ویژگیهای بومشناختی منظر و اصول اصلی خدمات اکوسیستم است. بررسیها نشان داد آسیبهایی از قبیل تغییر کاربری زمین، ناهنجاریهای بصری و محیطی در دالان رودخانه وجود دارد و توجه به رویکردهای محیطی و جنبههای خدمات اکوسیستم در طراحیپژوهی اینگونه مسائل بااهمیت است. بنابراین بخش مهمی از نتایج کار، چگونگی آسیبشناسی، تدوین نظام ارزشها و لایههای طراحی منظر و نیز ارائه راهکارهای بهبود شاخصهای محیطی و منظر در کنار بهسازی بستر و امکانات گردشگری در حاشیه رودخانه است. به نظر میرسد محصول نهایی یعنی چارچوب طرح بهسازی منظر میتواند به ثبات خدمات اکوسیستم، بهبود کیفی منظر روزانه و بهویژه تقویت تعاملات اجتماعی و رابطۀ مردم با محیط طبیعی کمک کند.

کلیدواژه‌ها


-  افسوس، محمود (1393). «ساماندهی، زیباسازی و احیای رودخانههای شهری»، سمینار همافزایی دانش متخصصین مهندسی رودخانه، شرکت مدیریت منابع آب ایران.
-  بشرا، محمد، و طاهری، طاهر (1385). جشنها و آیینهای مردم گیلان (آیینهای نوروزی)، انتشارات فرهنگ ایلیا، رشت.
-  پریور، پرستو و همکاران (1392). «بسط چارچوب ارزیابی راهبردی محیط زیستی طرحهای توسعه شهری براساس تفکر تابآوری»، نشریه نامه معماری و شهرسازی، 6(11)، 155-170.
-  تقوایی، سیدحسن (1383). طراحی منظر بومگرا در مناطق گرم و خشک ایران؛ الگوی واحه، رسالۀ دکتری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهیدبهشتی.
-  تقوایی، سیدحسن (1387). «اکولوژی ژرفنگر و دانش ضمنی؛ تأویل مفهوم دانش ضمنی محیطی در معماری منظر»، نشریه علوم محیطی، 6(1)، 111-122.
-  تقوایی، سیدحسن (1391). معماری منظر: درآمدی بر تعریفها و مبانی نظری، چاپ اول، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران.
 
-  Batker, D., Kocian, M., & Harrison, C. J. (2010). “Flood Protection and Ecosystem Services in the Chehalis River Basin”, Earth Economics, 25-27.
-  Charm House, R., Cober Parc, K., & Climsland, S. (2012). “Restoring river catchment function using payments for ecosystem services”, Westcountry Rivers Trust, Cornwall, PL17 8PH, pp.2-13.
-  Cosens, B., & Fremier, A. (2014-2015). Assessing System Resillence and Ecosystem Services in Large River Basins: A Case Study Of The Columbia River Basin, Synthesis project on Social-ecological System Resilience, Climate Change, & Adaptive Water Governance, co-chairs Cosens, B. and Gunderson, L., with the National Socio-Environmental Synthesis Center (SESYNC), 51, 97.
-  Ecological Society of America and the Union of Concerned Scientists (1990). Communicating Ecosystem Services Project. - http://www.esa.org
-  Hearnshaw, E., Cullen, R., & Hughey, K. (2010) “Ecosystem services review of water projects”, Australian Agricultural and Resource Economics Society Annual Conference, Lincoln University, New Zealand.
-  Pedroli, B., Blust, G., Looy, K., & Rooij, S. (2002). “Setting targets in strategies for river restoration”, Landscape Ecology Department, Alterra Green World Research, Wageningen, the Netherlands, 5-7.
-  Rowland, J. (2011). Conceptualizing Urban Green Space within Municipal Sustainability Plans: Parks, Tree Canopy, and Urban Gardens, University of Delaware, Published by ProQuest LLC (2014), pp. 12-79.
-  Steiner, F. (2011). Landscape ecological urbanism: Origins and trajectories, School of Architecture, The University of Texas at Austin, United States. (www.elsevier.com/locate/landurbplan)
-  Synthesis Report, (2005). “Millennium Ecosystem Assessment,” Responses Working Group Report, R9 Nutrient Management, 40.
-  Ward, J.V., Tockner, K., Uehlinger, U., & Malard, F. (2001). Understanding natural patterns and processes in river corridors as the basis for effective river restoration, Department of Limnology, Uniersite Lyon, France, 311-321.
-  Wong, T. H. F., & Brown, R. R. (2009). “The water sensitive city: principles for practice”, Water Science & Technology, 60(3), 674-681.