وارسی به کارگیری رهیافت پیشایندی در رویارویی با پیشایندها در برنامه ریزی یکپارچه برای بزرگ شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

2 استاد گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

سیستم‌های برنامه‌ریزی شهری در معرض عدم‌قطعیت‌ها و پیشایندهایی قراردارند که می‌توانند موجب اختلال در کارکردهای آنها شوند. برای رویارویی با این چالش در تفکر راهبردی «رهیافت پیشایندی» مبتنی بر اصل «تطابق با شرایط ویژۀ مورد برنامه‌ریزی» تدبیر شده است. در بزرگ‌شهر تهران افزون بر پیشایندهای ذاتی، پیچیدگی فرایندهای تصمیم‌گیری ناشی از تمرکز تصمیم‌گیری بخش عمومی، تمرکز سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی در کشور و وجود عوامل تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری چندگانه نیز همچون عوامل تشدیدکنندۀ اثرات پیشایندهای ذاتی عمل می‌کنند. پژوهش این مقاله پرسشی دوگانه را پیش می‌کشد: نخست اینکه آیا عوامل سیاست‌گذار و اجراکنندۀ سیاست‌های شهری در برنامه‌ریزی برای بزرگ‌شهر تهران از پیشایندهای موجود و نیز ضرورت به‌کارگیری رهیافت پیشایندی در سازوکار برنامه‌ریزی که در پی یکپارچگی است برای این شهر آگاه هستند و دوم اینکه چگونه می‌توان به ردیابی وجود چنین آگاهی و چگونگی رویارویی عوامل سیاست‌گذار و اجراکنندۀ سیاست‌های شهری در این بزرگ‌شهر با پیشایندهای شناخته شده و یا ناشناخته پرداخت. در این مقاله از روش «بازبینی سیستماتیک» برای توصیف-تحلیلی چارچوب‌های نظری مربوط به رهیافت پیشایندی و از روش «تحلیل کیفی-استنتاجی محتوای متون» برای آزمون به‌کارگیری رهیافت پیشایندی در برنامه‌ریزی یکپارچه برای بزرگ‌شهر تهران استفاده شده است تا بتوان فرصت‌های پیش رو در استفاده از رهیافت پیشایندی را برای ارتقای کارکرد سازوکار جاری برنامه‌ریزی و آماده‌سازی مسیر استقرار سازوکاری بازسازماندهی‌شده به منظور راه‌اندازی برنامه‌ریزی مبتنی بر اصول یکپارچگی برای بزرگ‌شهر تهران و نیز بازدارنده‌های موجود احتمالی در به‌کارگیری رهیافت پیشایندی در این در مسیر را ردیابی‌کرد.

کلیدواژه‌ها


-   آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، قابل دسترسی در: http://tdmmo.tehran.ir/LinkClick.aspx?fileticket=fC1xtmepzEw%3d&tabid=104 (تاریخ دسترسی: 02/08/1392).
-   آیین‌نامه ستاد پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه، قابل دسترسی در:           http://rc.majlis.ir/fa/law/show/123697 (تاریخ دسترسی: 02/08/1392).
-   بیرودیان، نادر (1385) مدیریت بحران: اصول ایمنی در حوادث غیرمنتظره، نشر جهاد دانشگاهی مشهد، مشهد.
-   حقجو، محمدرضا؛ زندیه، سمیه؛ و ابراهیم نیا، وحیده (1392) «چارچوب بکارگیری فن SWOT در برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی»، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، شماره 3، صص 77-98.
-   دانشپور، زهره (1387) درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری، چاپ نخست، نشر دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
-   دانشپور، زهره؛ ابراهیم‌نیا، وحیده؛ و محمودپور، ئه‌سرین (1393) «تدبیر چارچوب مدیریت دانش برای سیاست‌گذاری یکپارچه در کلان‌شهر تهران»، نشریه هنرهای زیبا، دوره 19، شماره 1، صص 57-70.
-   دانشپور، زهره و ابراهیم‌نیا، وحیده (1394) «فرصت‌ها و موانع به‌کارگیری رهیافت همکارانه در پایه‌گذاری ساختار سیاست‌گذاری یکپارچه در شهر تهران»، فصلنامه صفه، شماره 68، صص 85-118.
-   حسینی، مازیار و همکاران (1387) مدیریت بحران، چاپ نخست، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، نشر شهر: تهران.
-   فلاحی، علی‌رضا (1386) معماری سکونتگاه‌های موقت پس از سوانح، نشر دانشگاه شهید بهشتی: تهران.
-   قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، قابل دسترسی در: http://www.ndmo.org/DefineAndRole.aspx (تاریخ دسترسی: 02/08/1392).
-   قانون تشکیل شورای راهبری پروژه‌های طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران برای پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه (زلزله)، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/123502 (تاریخ دسترسی: 02/08/1392).
-   طرح جامع امداد و نجات کشور، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/123469 (تاریخ دسترسی: 02/08/1392).
-   پورتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به نشانی tdmmo.tehran.ir.
-   Chow, W. M. (1999) Y2K Contingency Planning, Production Planning & Control, 10(8), 787-795.
-   Disaster Management Training Programme (DMTP) (1996), Contingency Planning.
-   Eriksson, K., & McConnell, A. (2011) “Contingency planning For Crisis Management: Recipe for Success or Political Fantasy?” Policy and Society, 30(2), 89-99.
-   Hofler, D. (2006) Encyclopedia of Management, Helms, M. N. (Ed.), 5th Ed., Thomson Gale: Detroit.
-   Ivanova, K., Mitov, I., Dodunekov, S., Pavlov, R. & Sendova, M. (2011). Contingency Planning: Process, Templates, Current State in Bulgaria, Institute of Mathematics and Information, Bulgarian Academy of Sciences, Bulgaria.
-   Kent, R. (1994) Disaster Preparedness, Disaster Management Training Programme, UNDP.
-   Meyer, M. D., & Belobaba, P. (1982) “Contingency Planning for Response to Urban Transportation System Disruptions”, Journal of the American Planning Association, 48(4), 454-465.
-   Reed, S. B. (1997) Introduction to Hazards, Disaster Management Training Programme (DMTP), UNDP.
-   Rickinson, M., & May, H. (2009) A Comparative Study of Methodological Approaches to Reviewing Literature, The Higher Education Academy, York.
-   Roney, C. W. (2003) “Planning for Strategic Contingencies,” Business Horizons, 46(2): 35-42.
-   Rondinelli, D. A., Middleton, J., & Verspoor, A. M. (1989) “Contingency Planning for Innovative Projects: Designing Education Reforms in Developing Countries,” Journal of the American Planning Association, 55(1), 45-56.
-              Tseng, C. L., Zhao, T., & Fu, C. C. (2009) “Contingency Estimation uing a Real Options Approach,” Construction Management and Economics, 27(11), 1073-1087.