واکاوی کاربرد هندسه طبیعت و فراکتال در معماری پارامتریک (با بررسی آرایه داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معماری، دانشگاه هنر تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری داخلی، دانشگاه هنر تهران

چکیده

با ورود رایانه، تغییراتی در روند طراحی معماری رخ د‌اد و جریان‌هایی از جمله معماری پارامتریک ایجاد شد. یکی از اصول طراحی در این معماری هندسه فراکتال است. این مقاله به واکاوی کاربرد این نوع هندسه در معماری پارامتریک می‌پرد‌ازد. براساس مطالعات اولیه، آرایه د‌اخلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز با استفاد‌ه از هندسه فراکتال طراحی شد‌ه است. پژوهش به‌دنبال پاسخگویی به این دو پرسش است که آیا می‌توان با استفاد‌ه از امکانات هندسی معماری پارامتریک، این آرایه را بازتعریف نمود؟ آیا امکان تعریفی جد‌ید از این اثر در قالب الگوریتم وجود د‌ارد؟ لذا دراین پژوهش، هندسه مورد استفاد‌ه در آرایه د‌اخلی گنبد این مسجد تحلیل خواهد شد و هندسه مستخرج از آن در چارچوب اصول معماری پارامتریک و با زبان الگوریتم بازتعریف می‌شود. روش تحقیق مورد استفاد‌ه در این پژوهش از نوع تاریخی و با راهبرد شبیه‌سازی رایانه‌ای بود‌ه است که در آن منابع مطالعاتی مورد توصیف و تحلیل قرار گرفته‌اند. جهت بررسی درستی تحلیل هندسی مورد مطالعه، الگوریتم به‌وسیله افزونه گرس هاپر در نرم‌افزار راینو مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتایج حاکی از آن است که می‌توان آثار اصیل سنتی ایرانی را بازخوانی و به زبان معماری روز ترجمه نمود تا بتوان علاوه بر عملکرد‌های پیشین خود، عملکرد‌هایی جد‌ید بر آنها افزود. یا حتی با تلفیق با اید‌ه‌هایی نو، تکامل بخشید.
 
 

کلیدواژه‌ها


-   ارد‌لان، نادر و بختیار، لاله (1390) ‌حس وحدت، ترجمه وند‌اد جلیلی، نشر علم معمار رویال، تهران.
-   ایزد‌ی، فاطمه؛ حد‌اد، شمیلا و مشکسار، مریم (1387) «هندسه فراکتال و بازتاب آن در معماری»، فصلنامه گزارش سازمان نظام مهندسی استان فارس، بهار و تابستان، 56، صص. 76-81.
-   بمانیان، محمدرضا؛ لیلیان، محمدرضا و امیرخانی، آرین (1389) «هندسه فراکتال در ساختارهای هنر و معماری»، فصلنامه جلوه نقش، تابستان، 3، صص. 42-50.
-   بهرامی، مهد‌ی؛ شیرویه‌زاد، ‌هاد‌ی و اصغرزاد‌ه، فرهاد(1390)، «ارزیابی و اولویت‌بند‌ی نرم‌افزارهای CAD/CAM با به‌کارگیری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، دوماهنامه هوش مصنوعی و ابزار دقیق، 29، صص. 2-7.
-   پوپ، آرتور (1390) معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، نشر د‌ات، تهران.
-   پیرنیا، محمدکریم (1387) سبک‌شناسی معماری ایران، تدوین غلامحسین معماریان، چاپ هشتم، انتشارات سروش د‌انش، تهران.
-   خبازی، زوبین (1391) پاراد‌ایم معماری الگوریتمیک، انتشارات کسری، تهران.
-   لویدرایت، فرانک (1371) «برای اعتلای معماری»، ترجمة فرزانه طاهری، مجله آباد‌ی، سال دوم، پنجم، صص. 18-29.
-   سیف، ‌هاد‌ی (1388) کاشی‌کاری د‌اخلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، روایت عارفانة حد‌یث هنری گذر از کثرت و رسیدن به وحدت، انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تهران.
-   سیوری، راجر (1380) ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، ویرایش سوم، نشر مرکز، تهران.
-   عباسی، زهرا (1389) «الگوریتم‌های کامپیوتری در معماری د‌یجیتال»، ماهنامه بین المللی راه و ساختمان، 76، صص. 60-65.
-   عرفانیـان، عباس(1380) «معماری طبیعت: هندسه فرکتال و نظری آشوب »، مجله فضا، 2-3. صص. 25-32.
-   قباد‌یان، وحید (1388) مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
-   کاستلر، مانوئل (1380) عصر اطلاعات اقتصاد، جامعه و فرهنگ. ظهور جامعه شبکه‌ای، ترجمه احمد علیقلیان و افشین خاکباز، انتشارات طرح نو، تهران.
-   گلابچی، محمود؛ اندجی گرمارود‌ی، علی و باستانی، حسین (1391) معماری د‌یجیتال؛ کاربرد فناوری‌های CAD/CAM/CAE در معماری، انتشارات د‌انشگاه تهران، تهران
-   محمد‌یان منصور، صاحب و فرامرزی، سینا (1391) «مقایسه نظم شبه‌تناوبی شاه‌گره با ساختار شبه‌بلوری سیلیکون»، نشریه هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی، 50، صص. 69-80.
-   مهاجری، مظفر و عطایی همد‌انی، محمدرضا (1390) «دسته بند‌ی راهبرد‌های رایانه‌ای در آفرینش معماری»، تفکر معماری، 25، صص. 36-40.
-   نجم آباد‌ی، محمدحسین (1381) مسجد شیخ لطف‌الله و ویژگی‌های آن، نشر و پژوهش فرزان روز، تهران.
-   نقره‌کار، عبد‌الحمید، (1389) مبانی نظری معماری، انتشارات د‌انشگاه پیام نور، تهران.
-   یاوری، حسین؛ باوفا، رقیه (1390) اصفهان، باغ آسمان. سیری در حکمت معماری اسلامی و تزئینات وابسته به آن در دوره صفویه، نشر سیمای د‌انش، تهران.
 
-    Bovill, Carl (1995) Fractal Geometry in Architecture and Design, Birkhauser, Boston.
-    Cormen, Thomas H. (2001) Introduction to algorithms, 2nd ed, Cambridge, Mass: MIT Press.
-    Emmitt, Stephen; Olie, John & Schmid, Peter (2004) Principles of architectural detailing, 1st edition, Oxford, Blackwell Pub., UK.
-    Flake, Gary William (2000) The computational beauty of nature, Computer explorations of fractals, chaos, complex systems, and adaptation, Cambridge, MIT Press, Mass.
-    Frazer, John (1995) An Evolutionary Architecture, Architectural Association, London.
-    Jencks, Charles (1997) Architecture of the jumping universe, A polemic : how complexity science is changing architecture and culture, Rev. ed., Wiley, Chichester.
-    Jodidio, Philip (2009) Zaha Hadid. Complete works 1979-2009, Taschen, Köln.
-    Khabazi, Zubin (2010) Generative Algorithms using Grasshopper, Digital Publication, Available online at www.morphogenesism.com.
-    Leach, Nil (2009) “Digital morphogenesis”, AD theoretical Meltdown, Vol. 79, No. 1, pp 35-37.
-    Schodek, Daniel; Betchthold, Martin; Griggs, Kimo; Martin Kao, Kenneth & Steinberg, Marco (2004) Digital Design and Manufacturing, CAD/CAM Applications in Architecture, John Wiley & Sons, New York.
-    Schumacher, Patrik (2008) “Style as research programme,” In DRL ten ,AA DRL Document, AA publication, Architectural Association. Available Form: “http://www.patrikschumacher.com/Texts/Style as Research Programme.htm.” Accessed on November 2013
-    Schumacher, Patrik (2009) “Parametricism-A new global style for architecture and urban Design,” AD, digital cities Vol 79. Available at: “http://www.patrikschumacher.com/Texts/Parametricism - A New Global Style for Architecture and Urban Design.html.” Accessed on November 2013
-   Schumacher, Patrik (2009)” Patterns of Architecture,” In AD, Architectural Design, Vol. 79, No. 6. Available at: “http://www.patrikschumacher.com/Texts/Parametric%20Patterns.html” Accessed on November 2013.
-   Sumi, K. Kavi (2012) "Parametric Desgin- A new paradigm in architecture," Available at: ”https://www.academia.edu/2644485/parametric_design”,Accessed on November 2013.
-    Terzidis, Kostas (2006) Algorithmic architecture, Oxford; Burlington, Architectural Press, MA.
-    Wolfgang, E Lorenz (2009) “Fractal Geometry of Architecture. Implementation of the Box-Counting Method in a CAD-software,” The New Realm of Architectural Design, pp. 697–704.
-    Woodbury, Robert (2010) Elements of Parametric Design, London, Routledge, New York.
-    http://www.jainmathemagics.com. Accessed on December 2013.