بازخوانی انتقادی آرای متفکران ‌دربارهٔ‌ «زمان و معماری» از آغاز دورهٔ روشنگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر ایران، تهران، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر ایران، تهران، ایران

3 استاد گروه ادیان و عرفان، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

چکیده

مفهوم زمان از دورۀ روشنگری وارد گفتمان معماری مغرب‌زمین شده و کاربرد آن از قرن بیستم تا به ‌اکنون به ‌اوج خود رسیده ‌است. تاریخ معماری، نشان می‌دهد که لایه‌های مختلفی از مفهوم زمان در معماری وجود دارد و هر تصوری از زمان نیز به ‌فهمی از معماری می‌انجامد. به‌رغم این‌ نقش مهم، آرای مختلف ‌دربارۀ‌ «زمان و معماری» تا اندازه‌ای مبهم و متناقض می‌نمایند. هدف این‌ پژوهش به ‌دید آوردن آرای موجود است، به‌گونه‌ای که ساحت‌های مختلف «زمان و معماری» به‌نحوی به ‌سامان آشکار شود. بدین منظور آرای موجود به روش «تحلیل مضمون» خوانش و تحلیل شده ‌است. براساس این آراء که با مراجعه به منابع مکتوب جمع‌آوری شده‌اند، آنچه نتیجه می‌شود سه نحو تلقی از زمان در معماری، در قالب زمان به‌مثابه‌ «حال مستمر»، «روزمرگی» و «نسبت حضور و غیاب» است. این سه، همراه با تصورات مختلفی از معماری‌اند: 1- معماری «برآمده از روح دوران» و «برآمده از امری الوهی»؛ 2- معماری «هماهنگ با امر رایج» و «قابل انطباق با متغیرهای روزمره»؛ و 3- معماری به‌مثابه «آشکارگی پیوند پوشیدگی‌ـ‌ناپوشیدگی»، «بهبود امر حاضر» و «ساختن و نمایش «تفاوت» حضور و غیاب». پس‌از پرداختن به‌ خاستگاه فکریِ رویکردها و مسائل موجود در آن‌ها و تبیین وجوه افتراق و اشتراک میانشان روشن می‌شود که آنچه باعث بروز مسائلی در آن‌ها شده ‌است برآمده از نگاه سلطه‌گرانۀ انسان در مقام معمار و یا  صاحب‌نظر معماری به ‌زمان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسمیت، تری (۱۳۹۸). پرسش‌نامۀ مجله اکتبر ‌دربارۀ‌ هنر معاصر (مترجم: مجید اخگر). حرفه هنرمند، ۷۳، ۸۲-۱۰۰.
باراش، موشه (۱۳۹۹). نظریههای هنر، جلد اول (مترجم: محمدرضا ابوالقاسمی). تهران: نشر چشمه.
بورکهات، تیتوس (۱۳۶۹).  هنر مقدس ( اصول و روش‌ها) (مترجم: جلال ستاری). تهران: سروش.
پرزگومز، آلبرتو (۱۳۹۷). تأملات بهنگام، گزیدهای از مقالات آلبرتو پرزگومز (مترجمان: رضا عسگری، نگین جواهریان، و باوند بهپور). تهران: معمار.
رجبی، احمد (۱۳۹۸). تناهی استعلایی: پژوهشی درباره هستیشناسی بنیادین هایدگر. تهران: هرمس.
زوی، برونو (۱۳۸۷). چگونه به معماری بنگریم (مترجم: فریده گرمان). تهران: شهیدی.
پالاسما، یوهانی (۱۳۹۳). چشمان پوست: معماری ادراکات حسی (مترجم: قدس رامین). تهران: پرهام نقش.
جنکس، چالز (۱۳۹۸). داستان پستمدرنیسم (مترجم: آرش حیدریان). تهران: فکر نو.
‏جنکس، چالز (۱۳۷۵). پست‌مدرنیسم چیست؟ (مترجم: فرهاد مرتضایی). گناباد: مرندیز.
حسنی، رقیه (۱۳۹۵). تصور فضایی و جایگاه آن ‌در تاریخ معماری در نزد زیگفریت گیدئون. کارشناسی ارشد، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
ضیمران، محمد (۱۳۷۹). ژاک دریدا و متافیزیک حضور. تهران: هرمس.
‏کان، لویی (۱۳۹۶). متون اصلی (مترجمان: محمدرضا رحیم‌زاده، مهنام نجفی، سیده‌میترا هاشمی). تهران: انتشارات علمی.
‏گیدئون، زیگفرید (۱۳۸۶). فضا، زمان و معماری (مترجم: منوچهر مزینی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کاستلز، مانوئل (۱۳۸۰). عصر اطلاعات : اقتصاد، جامعه و فرهنگ (مترجمان: احد علیقلیان و افشین خاکباز)، چاپ اول. تهران: طرح نو.
 ‏گروتر، یورگ‌کورت (۱۳۸۶). زیباییشناسی در معماری (مترجمان: جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مانیاگولامپونیانی، ویتوریو (۱۳۸۶). معماری و شهرسازی در قرن بیستم (مترجم: لادن اعتضادی). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
‏ لیچ، نیل (۱۴۰۰). بازاندیشی معماری (مترجم: سپیده برزگر). تهران: فکر نو.
‏نوربرگ‌شولتز، کریستیان (۱۳۹۱). معماری: حضور، زبان و مکان (مترجم: علیرضا سید احمدیان). تهران: نیلوفر.
‏هایدگر، مارتین (۱۳۹۹). هستی و زمان (مترجم: عبدالکریم رشیدیان). تهران: نی.
‏‏هاروی، دیوید (۱۳۹۱)، وضعیت پسامدرنیته (مترجم: عارف اقوامی‌مقدم). تهران: پژواک.
هرتزبرگر، هرمن (۱۳۹۷). درسهایی برای دانشجویان معماری (مترجمان: بهمن میرهاشمی و بهروز خباز بهشتی). تهران: انتشارات کتاب وارش.
‏هاینن، هیلده (۱۴۰۱). معماری و مدرنیته (مترجم: احسان حنیف). تهران: فکر نو.
 
Adam, R., & James A. (1980). The Works in Architecture of Robert & James Adam. New York: Dover Publications.
Agamben, G. (1999). The Man without Content, Meridian: Crossing Aesthetics. Stanford, Calif: Stanford University Press.
Avila, F.A.M. (2008). Architecture and Temporality in Conservation Philosophy: Cesare Brandi. Doctoral dissertation, University of Nottingham.
Bohm, D. (1980). Wholeness and the Implicate Order.United Kingdom: Taylor & Francis.
Boano, C., & Talocci, G. (2014). The Politics of Play in Urban Design: Agamben’s Profanation as a Recalibrating Approach to Urban Design Research. Bitácora Urbano Territorial, 24, 1–26.
Brilmyer, S.P. (2016). Durations of Presents Past: Ruskin and the Accretive Quality of Time. Victorian Studies, 59(1), 94-97.
Carl, P. (1991). Architecture and Time: A Prolegomena. AA Files, 22, 48–65.
Deleuze, G., & Guattari, F. (1983). Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia. Penguin Classics. New York: Penguin Books.
Eisenman, P. (1984). The End of the Classical: The End of the Beginning, the End of the End. Perspecta, 21, 154-173.
Curtis, W.J.R. (2015). Le Corbusier: Ideas and Forms, Second edition. London; New York: Phaidon.
Giamarelos, S. (2015). Interdisciplinary Reflections and Deflections of Histories of the Scientific Revolution in Alberto Pérez-Gómez’s Architecture and the Crisis of Modern Science. Architectural Education, 69 (1), 17–27.
Giedion, S. (1941). Space, Time and Architecture: The Growth of a New Tradition.Enl. The Charles Eliot Norton Lectures 1938–1939. Cambridge, Mass. London: Harvard University Press.
Giedion, S. (1964). The Eternal Present: Beginnings of Arcitecture. New York: Pantheon.
Gehry, F.O. (1993). Frank O. Gehry (Edited by Yukio Futagawa). Global architecture GA architect 10. Tokyo: A.D.A. Edita.
Harries, K. (1998). The Ethical Function of Architecture. London: MIT Press.
Harries, K. (1982). Building and the Terror of Time. Perspecta, 19, 59–69.
Hartoonian, G. (2023). Towards a Critique of Architecture’s Contemporaneity: 4 Essays. Abingdon, Oxon: Routledge.
Hegel, G.W.F. (1991). Elements of the Philosophy of Right. Cambridge: Cambridge University Press.
Johnson, P. (2006). Unravelling Foucault’s ‘Different Spaces’. History of the Human Sciences, 19(4), 75–90.
Krier, R. (1988). Urban Space. New York: Rizzoli.
Leatherbarrow, D. (2020). Building Time: Architecture, Event, and Experience. Bloomsbury Publishing.
Lewis, J. (1780). Original designs in architecture.London: Getty Research Institute
van der Rohe, L. M., & Puente, M. (2006). Conversations with Mies van der Rohe. Princeton Architectural Press.
Perez-Gomez, A. (2015). Early Debates in Modern Architectural Education: Between Instrumentality and Historical Phronesis. In Phenomenologies of the City Studies in the History and Philosophy of Architecture. London: Routledge.
Perez-Gomez, A. (2016). Timely Meditations: Selected Essays on Architecture. Canada: Rightangle International.
Pevsner, N. (1963). An outline of European Architecture. Penguin Books.
Porphyrios, D., & Papadakēs, A. (Eds.) (1982). Classicism Is Not a Style. New York: Architectural Design; Distributed by St. Martin’s Press.
Hausberg, M. (2019). Robert Adam’s Revolution in Architecture. Doctoral dissertation, University of Pennsylvania.
Ruskin, J. (1907). The Seven Lamps of Architecture. New York: Everyman’s Library.
Shane, D.G. (2005). Recombinant Urbanism: Conceptual Modeling in Architecture, Urban Design, and City Theory. Wiley.
Spencer, D. (2023). The architecture of neoliberalism: How contemporary architecture became an instrument of control and compliance. Bloomsbury Publishing.
Szacka, L.C., & Patteeuw, V. (Eds.) (2018). Mediated Messages: Periodicals, Exhibitions and the Shaping of Postmodern Architecture. New York: Bloomsbury Publishing.
Tschumi, B. (2008). Space, Event, Movement: Bernard Tschumi. London: Pidgeon Digital.
Tournikiotis, P. (1999). The Historiography of Modern Architecture.The MIT Press.
Winckelmann, J.J. (1765). Reflections on the Painting and Sculpture of the Greeks: with Instructions for the Connoisseur and an Essay on Grace in Works of Art (Translator: Henry Fuseli). London: Andrew Millar.