تحلیل مؤلفه‌های تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر مخاطرات لرزه‌خیزی؛ بررسی موردی: استان تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از نیازهای شهرها و مناطق برای مواجهه با مخاطرات طبیعی، نحوة مدیریت بحران با استفاده از مفهوم تاب‌آوری است که یک مفهوم مقیاس‌پذیر است و می‌بایست قلمرو وسیع‌تر منطقه را در برگیرد. امروزه مطالعات اندکی در خصوص تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر مخاطرات طبیعی انجام‌گرفته است، لذا پژوهش حاضر سعی به بررسی این مفهوم در سطح منطقه دارد. با توجه به سوابق تاریخی فعالیت گسل‌ها، استان تهران در آینده با زلزله‌ای عظیم مواجه خواهد شد. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مؤلفه‌های تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر مخاطرات لرزه‌خیزی استان تهران است. ازآنجایی‌که برای دستیابی به ویژگی‌های مناطق تاب آور در برابر مخاطرات لرزه‌خیزی، به شاخص‌هایی جامع نیاز است، لذا با در نظرگیری مدل‌های جامع در مطالعات نظری و تجربی، شاخص‌ها در قالب مدل تلفیقی (BRIC, DROP, CDRI, MDFR, UNISDR, PEOPLES, RIM) استخراج گردیدند. روش جمع‌آوری اطلاعات در شاخص‌های عینی (کمی) و ذهنی (کیفی)، روش مطالعات اسنادی و استفاده از پرسشنامه الکترونیکی است. جامعه آماری، ساکنین استان تهران هستند که حجم نمونه با فرمول کوکران در کل استان، 384 نفر برآورد شده است و برای تقلیل شاخص‌ها و یافتن مؤلفه‌ها، با روش تحلیل عاملی اکتشافی و نرم‌افزار SPSS، شاخص‌ها به 23 مؤلفه تقلیل یافتند و با محاسبه شاخص مرکب از طریق مجموع امتیاز ابعاد عینی و ذهنی و نحوه توزیع فضایی آن در نرم‌افزار ArcGIS موردبررسی قرار گرفت و میزان ارتباط و تأثیر هریک از مؤلفه‌ها بر تاب‌آوری منطقه‌ای استان تهران از طریق تحلیل رگرسیون خطی (آزمون معناداری R2 برابر 0.54)، برای مؤلفه‌های ذهنی و از طریق میانگین امتیازات عاملی، برای مؤلفه‌های عینی انجام گردید. نتایج حاکی از آن است که نیمی از استان تهران دارای تاب‌آوری اندکی است و در صورت وقوع زمین‌لرزه در هریک بالأخص شهرستان تهران که پایتخت را دربر دارد، تاب‌آوری اندکی را از خود نشان خواهند داد که تبعاتی را درپی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات