چارچوب مفهومی شهرسازی حساس به آب: به سوی تدوین ابزاری پایه به منظور هدایت و ارزیابی سیاست‌گذاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری شهرسازی ، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

توسعه شهری با ایجاد مداخلات رو به افزایش در سیمای طبیعی زمین، چرخه هیدرولوژیکی آب را به شدت تغییر می‌دهد. مفهوم شهرسازی حساس به آب که از ادغام دو زمینه «مدیریت یکپارچه آب‌های شهری» و «طراحی‌شهری و برنامه‌ریزی شهری» پدید آمده است، به عنوان راه‌حلی برای مواجهه با چالش‌های آبی نواحی شهری ظهور پیدا کرده است. تحقق‌پذیری رویکرد شهرسازی حساس به آب پیچیدگی‌های بسیار دارد. تجربه نشان داده است، وجود یک چارچوب مفهومی پشتیبان برای ظرفیت‌سازی و تحقق‌پذیری شهرسازی حساس به آب حیاتی است. اهداف مقاله حاضر، ارائه تعریف عملیاتی شهرسازی حساس به آب و تدوین چارچوب مفهومی شهرسازی حساس به آب در راستای تدوین ابزاری برای هدایت و ارزیابی سیاست‌گذاری‌ها است. بدین منظور با روش اسنادی در گردآوری داده، به مرور سیستماتیک بیش از 170 مأخذ بازبینی شده در رابطه با شهرسازی حساس به آب و رویکردهای مشابه آن در کشورهای جهان پرداخته شده و با بررسی داده‌ها به روش تحلیل محتوای کیفی، ابعاد و مولفه‌های چارچوب مفهومی شهرسازی حساس به آب استخراج شده‌اند. این چارچوب از دو بعد محتوایی و رویه‌ای و شش مولفه هیدرولوژیک، عملکردی، زیبایی‌شناختی، اکولوژیک، اجتماعی و مدیریتی-اجرایی تشکیل شده است و اصول زیربنایی برای سیاست‌گذاری را در اختیار برنامه‌ریزان و طراحان قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • پرتوی، پروین، و قادری آل هاشم، فخرالسادات (1395). مدیریت یکپارچه منابع آبی در برنامه‌ریزی شهری با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی : تهران). فصلنامه مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، 2(2)، 9-24.
  • شکری بی عرق، رقیه، و نعمتی مهر، مرجان (1398). مدیریت پایدار منابع آبی در رشت از طریق کاربست مفهوم طراحی شهری حساس در برابر آب. فصلنامه علوم محیطی، 17(1)، 1-24.
  • فتحی، الهام (1399). جمعیت شهری ایران و آینده آن با نگاهی به جمعیت کلانشهرها. تهران: پژوهشکده آمار.
  • کرسول، جان (1394). پویش کیفی و طرح پژوهش، انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری، مطالعه موردی (نسخه ویرایش دوم) (مترجمان: حسین دانایی‌فرد و حسین کاظمی). تهران: انتشارات صفار.
  • کلانتری، خلیل، همتی، گلشن ، و جمعه‌پور، محمود (1396). بومی سازی الگوی شهرهای حساس به آب (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 5(3)، 469-493.
  • (JSCWSC), J. S. (2009). Evaluating Options for Water Sensitive Urban Design (WSUD)-A National Guide. Retrieved 4 28, 2016, from http://www.environment.gov.au/resource/evaluating-options-water-sensitive-urban-design-%E2%80%93-national-guide
  • Ahmad, M., & Giordano, M. (2010). The Karkheh River basin: the food basket of Iran under pressure. Water International, 35, 522–544.
  • Argue AO, J. R. (2013). WSUD and Green Infrastructure: A cost-effective and sustainable strategy for urban re-development. 8th International Water Sensitive Urban Design Conference, 237-253.
  • Argue, R. (2004). WSUD: Basic Procedures for ‘Source Control’ of Stormwater e A Handbook for Australian Practice. New South Wales: The University of South Australia, Stormwater Industry Association and Australian Water Association.
  • Ashley, R., Lundy, L., Ward, S., Shaffer, P., Walker, L., Morgan, C., . . . Moore, S. (2013). Water-sensitive urban design: opportunities for the UK. Proceedings of the Institution of Civil Engineers, Municipal Engineer 166 June 2013 Issue ME2, 65-76.
  • Barton, A., & Argue, J. (2007). A review of the application of water sensitive urban design (WSUD) to residential development in Australia. Australian Journal of Water Resources, 11(1), 31-40.
  • Barton, A., Smith, A., Maheepala, S., & Barron, O. (2009). Advancing IUWM through an understanding of the urban water balance. 18th World IMACS / MODSIM Congress. Cairns, Australia.
  • Beardmore, K., Markwell, K., Chatburn, C., & Breen, P. (2012). How do you create a ‘WaterSmart Liveable City’? Planning Institute of Australia 2012 National Congress. Adelaide,South Australia: Planning Institute of Australia.
  • Carmon, N., & Shamir, U. (1997). Water-sensitive urban planning: Concept and preliminary analysis. In Chilton et al. (Ed.), Groundwater in the Urban Environment: Problems, Processes and Management (107-113). Balkema, Rotterdam.
  • Carmon, N., & Shamir, U. (2010). Water-sensitive planning: integrating water considerations into urban and regional planning. Water and Environment Journal, 24, 181-191. doi:10.1111/j.1747-6593.2009.00172.x
  • Catchlove, R., van de Meene, S., & Phillips, S. (2019). Capacity Building for WSUD Implementation. In A. Sharma, T. Gardner, & D. Begbie, Approaches to Water Sensitive Urban Design, Potential, Design, Ecological Health, Urban Greening, Economics, Policies, and Community Perceptions (475-498). Elsevier.
  • CIRIA. (2007). The SUDS Manual. London: CIRIA, Classic House.
  • Costa, C. S., Norton, C., Domene, E., Hoyer, J., Marull, J., & Salminen, O. (2015). Water as an Element of Urban Design: Drawing Lessons from Four European Case Studies. In W. L. Filho, & V. S. (eds.), Sustainable Water Use and Management, Green Energy and Technology (17-43). Switzerland: Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-12394-3_2
  • Coutts, A. M., Tapper, N. J., Beringer, J., Loughnan, M., & Demuzere, M. (2012). Watering our cities: The capacity for Water Sensitive Urban Design to support urban cooling and improve human thermal comfort in the Australian context. Progress in Physical Geography, 37(1), 2–28. doi:10.1177/0309133312461032
  • CSIRO. (1999). Urban stormwater: best practice environmental management guidelines. Melbourne: CSIRO Publishing.
  • CSIRO. (2006). Urban stormwater best practice environmental management guidelines. Victoria: CSIRO Publishing.
  • Davis, A. (2005). Green engineering principles promote low impact development. Environmental Science and Technology, 39, 338A-344A.
  • Davis, A., Hunt, W., Traver, R., & Clar, M. (2009). Bioretention technology: overview of current practice and future needs. Journal of Environmental Engineering, 135, 109-117.
  • Dolman, N., Savag, A., & Ogunyoye, F. (2013). Water-sensitive urban design: Learning from experience. Municipal Engineer, 166(2), 86–97.
  • Donofrio, J., Kuhn, Y., McWalter, K., & Winsor, M. (2009). Water-Sensitive Urban Design: An Emerging Model in Sustainable Design and Comprehensive Water-Cycle Management. Environmental Practice, 11(3), 179-189. doi:10.10170S1466046609990263
  • Fletcher, T., Shuster, W., Hunt, W., Ashley, R., Butler, D., Arthur, S., . . . Viklander, M. (2015). SUDS, LID, BMPs, WSUD and more – The evolution and application of terminology surrounding urban drainage. Urban Water Journal. 12(7), 525-542. doi:10.1080/1573062X.2014.916314
  • Grant, G. (2016). The Water Sensitive City. Sussex, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd.
  • Hoyer, J., Dickhaut, W., Kronawitter, L., & Weber, B. (2011). Water Sensitive Urban Design Principles and Inspiration for Sustainable Stormwater Management in the City of the Future- Manual –. Berlin: jovis Verlag GmbH.
  • Lee, J. (2015). Urban Resilience: Principles for the Water Sensitive City. True Smart and Green City?, 8th Conference of the International Forum on Urbanism. Singapore.
  • Lerer, S. M., Arnbjerg-Nielsen, K., & Mikkelsen, P. S. (2015). A Mapping of Tools for Informing Water Sensitive Urban Design Planning Decisions—Questions, Aspects and Context Sensitivity. Water, 7, 993-1012. doi:10.3390/w7030993.
  • Lloyd, S., Wong, T., & Chesterfield, C. (2002). Water sensitive urban design: a stormwater management perspective. Melbourne: Cooperative Research Centre for Catchment Hydrology.
  • Maxwell, J. (2013). Qualitative Research Design: An Interactive Approach. Los Angeles, The United States of America: Sage.
  • Mitchell, G. (2006). Applying Integrated Urban Water Management Concepts: A Review of Australian Experience. Environmental Management, 37(5), 589-605. doi:10.1007/s00267-004-0252-1.
  • Morgan, C., Bevington, C., Levin, D., Robinson, P., Davis, P., Abbott, J., & Simkins, P. (2013). Water Sensitive Urban Design in the UK. Ideas for Built Environment Practicioners. London: CIRIA.
  • Morison, P., & Brown, R. (2011). Understanding the nature of publics and local policy commitment to Water Sensitive Urban Design. Landscape and Urban Planning, 99, 83–92. doi:10.1016/j.landurbplan. 2010.08.019.
  • Newman, P. (2010). Green Urbanism and its Application to Singapore. Environment and Urbanization ASIA, 1(2), 149-170. doi:10.1177/097542531000100204.
  • Novotny, V., Ahern, J., & Brown, P. (2010). WATER CENTRIC SUSTAINABLE COMMUNITIES: Planning, Retrofitting, and Building the Next Urban Environment. Hoboken, New Jersey: JOHN WILEY & SONS, INC.
  • Rogers, B., Dunn, G., Hammer, K., Novalia, W., de Haan, F., Brown, L., . . . Chesterfield, C. (2020). Water Sensitive Cities Index: A diagnostic tool to assess water sensitivity and guide management actions. Water Research, 186, 1-13.
  •       Saunders, N., & Peirson, W. (2013). Climate change adaptation of urban water management systems in the wet/dry tropics. Australian Journal of Water Resources, 17(2), 180-192. doi:10.7158/W13-016.2013.17.2.
  • Sharma, A., Gray, S., Diaper, C., Liston, P., & Howe, C. (2008, June). Assessing integrated water management options for urban developments – Canberra case study. Urban Water Journal, 5(2), 147-159. doi:10.1080/15730620701736829.
  • Sharma, A., Pezzaniti, D., Myers, B., Cook, S., Tjandraatmadja, G., Chacko, P., . . . Walton, A. (2016). Water sensitive urban design: an investigation of current systems, implementation drivers, community perceptions and potential to supplement urban water services. Water, 8, 272-286.
  • Taylor, A., & Weber, T. (2004). Using effective policy frameworks to drive water sensitive urban design. WSUD 2004: Cities as Catchments; International Conference on Water Sensitive Urban Design (593-603). Barton: Engineers Australia.
  • Taylor, A., & Wong, T. (2002). Non-structural stormwater quality best management practices: an overview of their use, value, cost and evaluation, technical report, report 02/11. Australia: Cooperative Research Centre for Catchment Hydrology.
  • Tjandraatmadja, G. (2019). The Role of Policy and Regulation in WSUD Implementation. In A. Sharma, T. Gardner, & D. Begbie, Approaches to Water Sensitive Urban Design, Potential, Design, Ecological Health, Urban Greening, Economics, Policies, and Community Perceptions (87-117). Elsevier.
  • Van de Meene, S., Brown, R., & Farrelly, M. (2010). Capacity attributes of future urban water management regimes: projections from Australian sustainability practitioners. Water Science and Technology, 61(9), 2241-2250.
  • Van de Meene, S., Brown, R., & Farrelly, M. (2011). Towards understanding governance for sustainable urban water management: a practice-oriented perspective. Global Environmental Change: Human and Policy Dimensions, 21(3), 1117-1127.
  • van Roon, M. R. (2007). Testing and refining a policy and methods framework for Water Sensitive Urban Design. Proceedings ‘Rainwater and Urban Design 2007’ Conference, 21-23 August. Sydney.
  • van Roon, M. R. (2011). Water sensitive residential developments: Application of LIUDD principles and methods in the Netherlands, Australia and New Zealand. Urban Water Journal, 8(6), 325–335.
  • Whelans, & Maunsell, H. G. (1994). Planning and Management Guidelines for Water Sensitive Urban (Residential) Design. report prepared for the Department of Planning and Urban Development of Western Australia.
  • Wong, T. (2000, November/Decembe). Improving Urban Stormwater Quality – From Theory to Implementation. Water – Journal of the Australian Water Association, 27(6), 28-31.
  • Wong, T. (2006 a). An Overview of Water Sensitive Urban Design Practices in Australia. 10th International Conference on Urban Drainage. 1. Copenhagen: IWA Publishing. doi:10.2166/WPT.2006018.
  • Wong, T. (2006 b). Australian runoff quality : a guide to water sensitive urban design / editor-in-chief, T.H.F. Wong. Melbourne: Crows Nest, N.S.W. : Engineers Media for Australian Runoff Quality Authorship Team.
  • Wong, T., & Brown, R. R. (2009). The water sensitive city: principles for practice. Water Science & Technology—WST, 60(3), 673-682. doi:10.2166/wst.2009.436.
  • Wong, T., & Brown, R. (2008). Transitioning to Water Sensitive Cities: Ensuring Resilience through a new Hydro-Social Contract. 11th International Conference on Urban Drainage. Edinburgh, Scotland, UK.
  • Wong, T., & Eadie, M. (2000). Water sensitive urban design: A paradigm shift in urban design. 10th World Water Congress: Water, the Worlds Most Important Resource (1281-1288). Melbourne: International Water Resources Association.
  • Xiong, H., Sun, Y., & Ren, X. (2020). Comprehensive Assessment of Water Sensitive Urban Design Practices based on Multi-criteria Decision Analysis via a Case Study of the University of Melbourne, Australia. Water, 12(2885), 1-37.
نامه معماری و شهرسازی
دوره 15، شماره 38
فروردین 1402
صفحه 63-79

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار