سنجش اثرات خانه‌های دوم بر پایداری اجتماعی و اقتصادی شهرهای نوار ساحلی استان مازندران: نور، چالوس و بابلسر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 دانشیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 مربی گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

ساکنان شهرهای بزرگ برای گریز از آلودگی‌ها و آشفتگی‌های شهر و همچنین تأمین محلی برای استراحت و فراغت خود، با تهیه خانه دوم در نواحی آرام با مناظر طبیعی، پاره‌ای از وقت خود را می‌گذرانند. فراهم بودن امکانات رفاهی و زیرساختی در کنار آب و هوای مطبوع و چشم‌اندازهای زیبای دریا در شهرهای ساحلی استان مازندران، تقاضای گردشگران جهت تهیه خانه دوم را افزایش داده است. اما این پدیده از یک سو منافع متعدد و از سوی دیگر، آسیب‌هایی را به پایداری شهرهای این استان وارد کرده است. هدف از این پژوهش، شناخت برخی از اثرات خانه‌های دوم بر وضعیت پایداری اجتماعی و اقتصادی شهرهای بابلسر، چالوس و نور در نوار ساحلی مازندران است. برای بررسی این مسئله پس از مطالعات اسنادی، تحلیل داده‌های ثانویه و مشاهده، اثرات خانه‌های دوم در تحقق پایداری اجتماعی با مولفه‌‌های «مشارکت»، «امنیت» و «کیفیت زندگی» و پایداری اقتصادی با مولفه‌های «رفاه اقتصادی» و «رشد اقتصادی» برمبنای داده‌های پرسشنامه‌های تکمیل شده توسط 381 نفر از ساکنان بومی این سه شهر، سنجیده شد. یافته‌ها نشان می‌دهند رشد خانه‌های دوم در شهرها بر مولفه‌های پایداری اجتماعی اثری منفی و در پایداری اقتصادی، بر مولفه «رشد اقتصادی» اثری مثبت و بر مولفه «رفاه اقتصادی» اثری منفی داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • احمدیان، محمدعلی؛ و عنبری، سیدحسین (1395). بررسی و تحلیل اثرات وقف در پایداری اقتصادی شهر مشهد. ماهنامه علوم انسانی اسلامی، 1(14)، 354-364.
  • اشتری مهرجردی، اباذر؛ میرزایی، حسین؛ فیروزآبادی، سید احمد؛ و ایمانی جاجرمی، حسین (1395). بررسی جامعه شناختی خانه‌های دوم در ایران و بررسی پیامدهای آن؛ مطالعۀ موردی شهرستان فراهان. نشریه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7(28)، 47-75.
  • اطهاری، کمال (1386). بورژوازی مستغلات: مدار نامولد سرمایه. نشریه چشم انداز ایران، 47، 38-42.
  • افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید؛ و جوان، فرهاد (1394). پایداری اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان رضوانشهر. نشریه جغرافیا، 13(46)، 93-117.
  • ایمانی شاملو، جواد و رفیعیان، مجتبی (1395). قدرت و بازتعریف نظریه برنامه‌ریزی شهری با تأکید بر دیدگاه اقتصاد سیاسی فضا. مجله راهبرد، 80، 287-319.
  • باستیه، ژان (1381). شهر. (مترجم: علی اشرفی). تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
  • تاج‌الدینی چالشتری، مریم (1391). نقش گردشگری خانه‌های دوم در ارتقاء و پایداری شاخص‌های توسعه اجتماعی- اقتصادی، محیط زیستی و کالبدی نواحی روستایی بخش سامان شهرستان شهرکرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • حسینیان، زهرا (1392). مطالعه اثرات خانه‌های دوم در ابعاد اقتصادی و محیط زیستی در منطقه چلاو شهرستان آمل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
  • خوش چهره، محمدجواد (1392). بررسی پیامد‌های اجتماعی واقتصادی خانه‌های دوم بر نواحی روستایی شهرستان بینالود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • دادور خانی، فضیله ؛ محمد زاده، فاطمه؛ (1392). سنجش پیامدهای گردشگری خانه‌های دوم بر محیط زیست مناطق روستایی مطالعه موردی روستاهای ییلاقی بخش بندپی شرقی شهرستان بابل. نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 20، 109-132.
  • دانشپور، سیدعبدالهادی؛ شیعه، اسماعیل؛ و روستا، مریم (1393). تدوین مدل ساختاری عوامل مکانی موثر بر ارتقاء پایداری اجتماعی در بافت‌های فرسوده شهری به کمک تحلیل عامل و تحلیل مسیر. مدیریت شهری، 13(35)، 133-142.
  • رازقی، نادر؛ عباسی کلان، هادی؛ و محجوبی دریاکناری، محبوبه (۱۳۹6). خانه‌های دوم: تحلیل کیفی شکل‌گیری و کارکرد خانه‌های دوم در شهر بابلسر، دومین همایش ملی توسعه پایدار فضایی در سواحل دریای خزر، بابلسر، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.
  • رحمانی، بیژن؛ و خدادادی، پروین (1391). ارزیابی پیامدهای گسترش خانه‌های دوم گردشگری بر ساختار روستاها (مطالعه موردی: روستاهای ییلاقی جواهرده رامسر). جغرافیای فضای گردشگری، 1(3)، 21-48.
  • رضوانی، محمدرضا؛ بدری،سیدعلی؛ سپهوند، فرخنده؛ و اکبریان رونیزی، سعیدرضا (1391). گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی. نشریه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، (13)4، 23-40.
  • سلماسی، سحر؛ و کریمی‌فرد، لیلا (1394). تبیین معیارهای طراحی فضاهای فرهنگی با رویکرد پایداری اجتماعی و پویایی فضایی؛ موردپژوهی فرهنگسراهای شهر تهران. مدیریت شهری، 14(39)، 235-262.
  • عنابستانی، علی‌اکبر؛ بوزرجمهری، خدیجه؛ و صاحبکار، ناهید (1391). پیامدهای اجتماعی و اقتصادی توسعه گردشگری خانه‌های دوم در نواحی روستایی، پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 1(1)، 97-123.
  • فقیه عبدالهی، محمدمهدی (1394). خانه‌های دوم و نقش آن بر الگوی گسترش شهری؛ مطالعه موردی شهر کلاردشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
  • فیروزنیا، قدیر؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ و ولی خانی، محبوبه (1390). پیامدهای گسترش ویلاسازی (خانه‌های دوم) در نواحی روستایی: دهستان تاررود شهرستان دماوند. نشریه جغرافیا، 9(31)، 149-170.
  • قدیری معصوم، مجتبی؛ ضیانوشین، محمدمهدی؛ و خراسانی، محمدامین (1389). پایداری اقتصادی و رابطه آن با ویژگی‌های مکانی- فضایی؛ مطالعه موردی روستاهای دهستان کوهین شهرستان کبودراهنگ. فصلنامه روستا و توسعه، 13(2)، 1-29.
  • کاویانی، سمیرا (1394). بررسی تاثیر معماری خانه‌های دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی؛ مطالعه موردی: شهرستان کلاردشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • مرآت‌نیا، منصوره (1379). رانت اقتصادی (بهره مالکانه) در طرح‌های توسعه شهری. مدیریت شهری، 1(1)، 40-48.
  • مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1395.
  • مهدوی حاجیلویی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ و سنایی، مهدی (1387). نقش و تأثیر خانه‌های دوم بر ساختار اقتصادی، اجتماعی ناحیه کلاردشت. نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 65، 19-31.
  • مهدوی‌نیا، مسلم؛ قلی زاده، علی؛ مهدوی‌نیا، جعفر؛ و صلاحی اصفهانی، گیتی (۱۳۹۱). نقش خانه‌های دوم در توسعه گردشگری نواحی روستایی. اولین همایش ملی جغرافیا و گردشگری در هزاره سوم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
  • نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید؛ و هادیزاده زرگر، صادق (1392). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP). نشریه جامعه شناسی کاربردی، 24(3)، 155-173.
  • واعظ زاده، ساجده؛ نقدی، اسداله؛ و ایاسه، علی (1394). مولفه‌های پایداری اجتماعی در برنامه‌های توسعه ایران. نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 7(2)، 45-59.
  • Alipour, H., Olya, H. G., Hassanzadeh, B., & Rezapouraghdam, H. (2017). Second home tourism impact and governance: Evidence from the Caspian Sea region of Iran. Ocean & Coastal Management, 136, 165-176.
  • Ashby, P., Birch, G., & Haslett, M. (1975). Second homes in north Wales. Town Planning Review, 46(3), 323.
  • Birch, S. J. (1973). A survey of second homes: their number, character, owners and use. Doctoral dissertation, Durham University.
  • Chan, E., & Lee, G. K. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85(2), 243-256.
  • Coppock, J.T. (1977). Second Homes: Curse or Blessing? Oxford: Pergamon. 
  • Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011). The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability. Sustainable development, 19(5), 289-300.
  • Gallent, N., Mace, A., & Tewdwr-Jones, M. (2005). Second Homes. European Perspectives and UK Policies. Chippenham: Ashgate.
  • Hall, C. M. & Müller D. K. (2004). Tourism, Mobility and Second Homes between Elite Landscape and Common Ground. London: Cromwell Press.
  • Hilber, C. A. L. & Schöni, O. (2020) On the economic impacts of constraining second home investments. Journal of Urban Economics, 118(C).
  • Hoogendoorn, G. & Visser, G. (2010). The role of second homes in local economic development in five small South African towns. Development Southern Africa, 27 (4): 547-562.
  • Marcussen, C. (2014). A structured review of second home literature. Paper presented at the New
  • Perspectives on Second Homes, IGU Commission on the Geography of Tourism, Stockholm, Sweden.
  • Marjavaara, R, (2007). The displacement myth: Second home tourism in the Stockholm Archipelago.Tourism Geographies. 9(3), 296–317.
  • Marjavaara, R. (2008). Second home tourism: The root to displacement in Sweden? (Doctoral dissertation, Kulturgeografi).
  • McIintyre, N., Williams, D. & Mchugh, K. (2006). Multiple dwelling and tourism: Negotiating place, home, and identity. Wallingford; Cambridge, Mass: CABI Pub.
  • Muller, D, (1999). German second home owners in the Swedish countryside. Vetenskapliga Bokserien, Umea.
  • Newig J. (2000). Freizeitwohnen: Mobil und stationar. In Nationalatlas Bundesrepublik Deutschland: Freizeit und Tourismus (CD-ROM). Heidelberg: Spektrum.
  • Paris, C. (2006). Multiple ‘homes’, dwelling & hyper-mobility & emergent transnational second home ownership. In ENHR International Conference, Llubijana, Slovenia.
  • Pitkänen, K., Lehtimäki, J. and  Puhakka, R. (2020). How do Rural Second Homes Affect Human Health and Well-being? Review of Potential Impact. Int J Environ Res Public Health, 17(18), 6748.
  • Roca, Z. (2013). Second Home Tourism in Europe; Lifestyle Issues and Policy Responses. New York: Routledge.
  • Visser, G. (2003). Visible, yet unknown: Reflections on second-home development in South Africa. Urban Forum, 14(4), 379-407.
  • Volo, S. (2014). Second home, tourism, Encyclopedia of Tourism. Switzerland: Springer International Publishing
  • Walters, T. and Duncan, T. (2014). [Re] positioning second homes within leisure studies. New York: Routledge.
  • Zehrer, A., Siller, H., & Stickdorn, M. (2008). Second homes and sustainable development: a perception analysis of second homes in Kitzbühel, Austria. P. Keller, T. Bieger (Editörler), Real Estate and Destination Development in Tourism. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 179-192.
نامه معماری و شهرسازی
دوره 15، شماره 38
فروردین 1402
صفحه 105-123

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار