اغلب پژوهش‌ها و گزارش‌های تخصصی بر نقش مهم روستاها در صیانت از ارزش‌های محیطی و جلوه‌های فرهنگی و بومی تاکید دارند. از دیدگاه معماری منظر و در فرایند ارتقاء کیفیت منظر روستایی در ایران، ظرفیت‌های طبیعی و توان محیطی روستا کمتر مدنظر قرار گرفته است. هدف این مقاله، ارائه بخشی از نتایج مطالعات در زمینه شناخت منظر روستایی و معرفی ارزش‌ها و برخی از ویژگی‌های اصلی آن بویژه در ایران است. براین اساس، یافته‌ها و آموزه‌ها با استفاده از روش «مرور نظام‌مند» و با تاکید بر دو جنبه «چارچوب کلی مفاهیم مرتبط با حوزه منظر روستایی» و «ارتباط معنایی میان دو حوزه منظر روستایی و طبیعت‌‌گردی متکی بر سکونتگاه‌های روستایی» طبقه‌بندی و بررسی شد. در این مورد با استفاده از پایگاه داده‌های معتبر علمی و بهره‌گیری از بیانیه پریزما، مستندات مرتبط با «منظر روستایی» در برگیرنده جنبه‌های کالبدی و محیط طبیعی انتخاب شدند. سپس با استخراج و گزینش کلیدواژه‌های کلی و تحلیل محتوایی داده‌ها، سه واژه/مفهوم اصلی اکولوژی منظر، منظر فرهنگی و برنامه‌ریزی منظر در حوزه موضوعی منظر روستایی و مرتبط با تخصص معماری منظر شناسایی و تبیین شدند. بعلاوه، گردشگری روستایی که یکی از موضوعات مهم در برنامه‌ریزی منظر است، به عنوان مفهوم موثر در ارتقاء کیفی منظر در فرایند توسعه روستایی ارزیابی و معرفی شد؛ یک مفهوم کلی که می‌تواند در انجام پژوهش‌های تخصصی آتی در حوزه روستا و زمینه‌های مشترک معماری، منظر و گردشگری مورد توجه واقع شود.
تقوائی، سید حسن (1392). منظر روستایی و جلوه‌های پرداخت محیط طبیعی. مسکن و محیط روستا، 32(143)، 15–38.
حسینی، آناهیتا، توکلی، مرتضی، پورطاهری، مهدی، و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1398). تبیین مؤلفه‌های هویت منظر در روستاهای گردشگری دارای بافت با ارزش در ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 8(4)، 107-125.
حناچی، پیروز، و عشرتی، پرستو (1391). واکاوی اصلی‌ترین چالش‌های مفهوم منظر فرهنگی با تکیه بر بازشناخت و تحلیل کارنامه هجده ساله این مفهوم در مرکز میراث جهانی یونسکو. نامه معماری و شهرسازی، 4(7)، 147-163.
رستگارنیا، منا، حقیقت‌بین، مهدی، و سوزنچی، کیانوش (1400). امکان‌سنجی ارتقای کیفی منظر جوامع زیستی حاشیۀ تالاب‌ها براساس رویکرد اکولوژی ژرف‌نگر (موردشناسی: روستای صراخیه در حاشیۀ تالاب شادگان). جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 11(38)، 97-116.
رضایی، فاطمه (1390). جلوه‌های طبیعی منظر روستایی از دیدگاه معماری منظر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، مهدوی، داوود، و پورطاهری، مهدی (1389). فرآیند بومی‌سازی شاخص‌های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران. پژوهش‌های روستائی، 1(4)، 1-41.
زاهدی، محمدجواد، غفاری، غلامرضا، و ابراهیمی لویه، عادل (1391). کاستی‌های نظری برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. پژوهش‌های روستائی، 3(12)، 7-30.
صالح، غفور، کردوانی، پرویز، و شریعت پناهی، مجیدولی (1398). برنامه‌ریزی توسعه‌ی گردشگری روستایی با روش ماتریس IFE و EFE و مدل QSPM (مطالعه موردی بخش شاهو–شهرستان روانسر). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(4)، 223-237.
عشرتی، پرستو، و حناچی، پیروز (1394). تعریفی نوین از مفهوم منظر فرهنگی مبتنی بر فرآیند شکل‌گیری آن. نقش جهان مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 5(3)، 42-51.
علی‌الحسابی، مهران (1387). کندوکاوی در کیفیت طراحی روستایی. مجله آبادی، 60، 6-11.
علیائی، محمدصادق (1399). تحلیل نقش گردشگری روستایی در توسعه سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان تکاب، استان آذربایجان‌غربی). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(4)، 1345-1358.
فدائی‌نژاد بهرام جردی، سمیه، حناچی، پیروز، رمضانی، لاله، و نظام، مهدیار (1396). بازشناسی مفهوم ارزش در حفاظت منظر فرهنگی اورامان تخت. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 7(1)، 31-50.
فتح بقالی، عاطفه، قاسم‌زاده، بهنام، و محمدی، سمانه (1395). بررسی ارتباط بین دلبستگی و رضایت مکانی بازدیدکنندگان از منظر تاریخی طبیعی روستای کندوان. مسکن و محیط روستا، 35(155)، 127-142.
کوکبی، لیلا، و بدری، سیدعلی (1399). تبیین نشانگرهای منظر پایدار روستایی در ایران مبتنی بر آرای متخصصان و حرفه‌مندان. پژوهش‌های روستایی، 11(1)، 50-65.
کوکبی، لیلا، اکرمی، غلامرضا، بدری، سیدعلی، و رضوانی، محمدرضا (1393). مروری بر تغییر شکل منظر فرهنگی از دیدگاه اکولوژی، اقتصادی-اجتماعی؛ مطالعه منظرهای شهری-روستایی اتحادیه اروپا. مسکن و محیط روستا، 33(147)، 31-50.
مصدقی امینی، فرشید، و ملاصالحی، حکمت‌الله (1393). زیست‌بوم‌شناسی فرهنگی و استقرارهای دوره روستانشینی در شمالِ مرکز فلات ایران. مطالعات باستان شناسی، 7(1)، 107-126.
موسوی، سید حجت، عباسیان، آسیه، و زورمند، پریناز (1396). ارزیابی توان اکولوژیکی توسعۀ تفرج متمرکز و گسترده اکوتوریسم در شهرضا. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(46)، 119-138.
منصوری، کاوه، و پارسی، فرامرز (1399). منظر فرهنگی روستای نایبند (شناسایی عوامل کالبدی و فراکالبدی شکل‌دهنده به منظر فرهنگی نایبند). مسکن و محیط روستا، 39(172)، 61-76.
میکائیلی تبریزی، علیرضا، و بذرافشان، مهسا (1394). رویکردی بر مفهوم «هویت» در منظر طبیعی و روش‌شناسی در خصوص ارزشیابی آن، محیط‌زیست و توسعه، 6(11)، 19-28.
نتنج، محمدرضا، و ذات اکرم، وحید (1398). رهیافتی بر حفاظت از منظر فرهنگی روستای تاریخی دوان. مسکن و محیط روستا، 38(168)، 19-34.
Albu, A. N., Popescu, M., Plesoianu, D. M., Urdea, M. C., & Mocanu, N. (2014). Management of natural and cultural heritage from Southern Dobrogea of geographical point of view. Journal of Environmental Protection and Ecology, 15(4), 1893-1901.
Angel, S., Parent, J., & Civco, D. L. (2012). The fragmentation of urban landscapes: global evidence of a key attribute of the spatial structure of cities, 1990–2000. Environment and Urbanization, 24(1), 249-283.
Agnoletti, M., & Santoro, A. (2018). Rural landscape planning and forest management in Tuscany (Italy). Forests, 9(8), 473.
An, W., & Alarcón, S. (2020). How Can Rural Tourism Be Sustainable? A Systematic Review. Sustainability, 12(18), 7758.
Baez, S., Mazzarino, M., Peralvo, M., & Sears, R. R. (2020). Evaluating the Impacts of a Small-Grants Program on Sustainable Development and Biodiversity Conservation in Andean Forest Landscapes. Mountain Research and Development, 40(2), D1.
Baró, F., Gómez-Baggethun, E., & Haase, D. (2017). Ecosystem service bundles along the urban-rural gradient: Insights for landscape planning and management. Ecosystem Services, 24, 147-159.
Borón, V., Payán, E., MacMillan, D., & Tzanopoulos, J. (2016). Achieving sustainable development in rural areas in Colombia: Future scenarios for biodiversity conservation under land use change. Land Use Policy, 59, 27-37.
Burholt, V. (2012). The dimensionality of ‘place attachment’ for older people in rural areas of South West England and Wales. Environment and Planning A, 44(12), 2901-2921.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
Chirita, V., Matei, D., & Efros, V. (2015). Geo-Cultural Landscape–Landmark of Sustainable Development of the Rural Area of Bucovina. Carpathian Journal of Earth And Environmental Sciences, 10, 255-264.
Cottrell, J. R., & Cottrell, S. P. (2015). Sense-of-place influences on perceived environmental change: Effects on future holiday experiences to Saaremaa, Estonia. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(4), 425-446.
Dika, I. R., Aničić, B., Krklec, K., Andlar, G., Hrdalo, I., & Pereković, P. (2011). Cultural landscape evaluation and possibilities for future development–a case study of the island of Krk (Croatia). Acta geographica Slovenica, 51(1), 129-150.
Dobrovodská, M., Kanka, R., David, S., Kollár, J., Špulerová, J., Štefunková, D., & Gajdoš, P. (2019). Assessment of the biocultural value of traditional agricultural landscape on a plot-by-plot level: case studies from Slovakia. Biodiversity and Conservation, 28(10), 2615-2645.
Fatimah, T. (2015). The impacts of rural tourism initiatives on cultural landscape sustainability in Borobudur area. Procedia Environmental Sciences, 28, 567-577.
Forman, R. T., & Godron, M. (1981). Patches and structural components for a landscape ecology. BioScience, 31(10), 733-740.
Forman, R. T. T., & Godron, M. (1986). Landscape Ecology. California: John Wiley & Sons.
García-Llorente, M., Rossignoli, C. M., Di Iacovo, F., & Moruzzo, R. (2016). Social farming in the promotion of social-ecological sustainability in rural and periurban areas. Sustainability, 8(12), 1238.
Gullino, P., Devecchi, M., & Larcher, F. (2018). How can different stakeholders contribute to rural landscape planning policy? The case study of Pralormo municipality (Italy). Journal of Rural Studies, 57, 99-109.
Gormus, S., & Oguz, D. (2013). Role of Landscape Character Analysis in Evaluation Interaction between Rural Settlement and Protected Area: Kapisuyu Basin Sample. Journal of Agricultural Sciences-Tarim Bilimleri Dergisi, 19(4), 310-322.
Guzmán Luna, A., Ferguson, B. G., Giraldo, O., Schmook, B., & Aldasoro Maya, E. M. (2019). Agroecology and restoration ecology: fertile ground for Mexican peasant territorialit?. Agroecology and Sustainable Food Systems, 43(10), 1174-1200.
Herrero-Jáuregui, C., Arnaiz-Schmitz, C., Herrera, L., Smart, S. M., Montes, C., Pineda, F. D., & Schmitz, M. F. (2019). Aligning landscape structure with ecosystem services along an urban–rural gradient. Trade-offs and transitions towards cultural services. Landscape Ecology, 34(7), 1525-1545.
Iverson, A. L., Gonthier, D. J., Pak, D., Ennis, K. K., Burnham, R. J., Perfecto, I., ... & Vandermeer, J. H. (2019). A multifunctional approach for achieving simultaneous biodiversity conservation and farmer livelihood in coffee agroecosystems. Biological Conservation, 238, 108179.
Kaza, N. (2013). The changing urban landscape of the continental United States. Landscape and Urban Planning, 110, 74-86.
Liberati, A., Altman, D. G., Tetzlaff, J., Mulrow, C., Gøtzsche, P. C., Ioannidis, J. P., & Moher, D. (2009). The PRISMA statement for reporting systematic reviews and meta-analyses of studies that evaluate health care interventions: explanation and elaboration. Journal of clinical epidemiology, 62(10), e1-e34.
Marchi, M., Ferrara, C., Biasi, R., Salvia, R., & Salvati, L. (2018). Agro-forest management and soil degradation in Mediterranean environments: towards a strategy for sustainable land use in vineyard and olive cropland. Sustainability, 10(7), 2565.
Melloni, G., Turetta, A. P. D., Bonatti, M., & Sieber, S. (2020). A Stakeholder Analysis for a Water-Energy-Food Nexus Evaluation in an Atlantic Forest Area: Implications for an Integrated Assessment and a Participatory Approach. Water, 12(7), 1977.
Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., ... & Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. Systematic reviews, 10(1), 1-11.
Parcerisas, L., Marull, J., Pino, J., Tello, E., Coll, F., & Basnou, C. (2012). Land use changes, landscape ecology and their socioeconomic driving forces in the Spanish Mediterranean coast (El Maresme County, 1850–2005). Environmental Science & Policy, 23, 120-132.
Peroff, D. M., Morais, D. B., Seekamp, E., Sills, E., & Wallace, T. (2020). Assessing residents’ place attachment to the Guatemalan Maya landscape through mixed methods photo elicitation. Journal of Mixed Methods Research, 14(3), 379-402.
Pena, S. B., Abreu, M. M., Teles, R., & Espírito-Santo, M. D. (2010). A methodology for creating greenways through multidisciplinary sustainable landscape planning. Journal of Environmental Management, 91(4), 970-983.
Pirselimoğlu, Z., & Demirel, Ö. (2012). A study of an ecologically based recreation and tourism planning approach: a case study on Trabzon Çalköy high plateau in Turkey. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 19(4), 349-360.
Porteous, J. D. (2013). Environmental aesthetics: Ideas, politics and planning. New York: Routledge.
Quattrone, M., Tomaselli, G., D’Emilio, A., & Russo, P. (2018). Analysis and evaluation of abandoned railways aimed at greenway conversion: A methodological application in the Sicilian landscape using multi-criteria analysis and geographical information system. Journal of Agricultural Engineering, 49(3), 151-163.
Salvati, L., De Zuliani, E., Sabbi, A., Cancellieri, L., Tufano, M., Caneva, G., & Savo, V. (2017). Land-cover changes and sustainable development in a rural cultural landscape of central Italy: classical trends and counter-intuitive results. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 24(1), 27-36.
Salvati, L., & Zitti, M. (2012). Monitoring vegetation and land use quality along the rural–urban gradient in a Mediterranean region. Applied Geography, 32(2), 896-903.
Sarmiento-Mateos, P., Arnaiz-Schmitz, C., Herrero-Jáuregui, C., D Pineda, F., & Schmitz, M. F. (2019). Designing protected areas for social–ecological sustainability: Effectiveness of management guidelines for preserving cultural landscapes. Sustainability, 11(10), 2871.
Silva, L. T., Souza, A. C. F. D., & Silva, L. A. M. (2020). Ecology, interactions and human perceptions of Cerdocyon thous in rural landscapes in the state of Pernambuco, Brazil. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 92(3).
Soler-Estrela, A. (2018). Cultural Landscape Assessment: The Rural Architectural Heritage (13th–17th Centuries) in Mediterranean Valleys of Marina Alta, Spain. Buildings, 8(10), 140.
Sollberg, I., Schiavetti, A., & Moraes, M. E. B. (2014). Agricultural management in the una’s wildlife refuge: a perspective of conservation by agroforestry. Revista Árvore, 38(2), 241-250.
Stretch, D., Sofaer, N. (2012). How to write a systematic review of reasons. Journal of Medical Ethics, 38(2), 121- 126.
Tatum, K., Porter, N., & Hale, J. (2017). A feeling for what’s best: Landscape aesthetics and notions of appropriate residential architecture in Dartmoor National Park, England. Journal of Rural Studies, 56, 167-179.
Van Eck, N. J., & Waltman, L. (2010). Software survey: VOSviewer, a computer program for bibliometric mapping. Scientometrics, 84(2), 523-538.
Wezel, A., & Jauneau, J. C. (2011). Agroecology–interpretations, approaches and their links to nature conservation, rural development and ecotourism. Integrating agriculture, conservation and ecotourism: Examples from the field, 1-25.
Wu, J. (2013). Key concepts and research topics in landscape ecology revisited: 30 years after the Allerton Park workshop. Landscape ecology, 28(1), 1-11.
Yang, Q., Li, J., Gan, X., Zhang, J., Yang, F., & Qian, Y. (2012). Comparison of landscape patterns between metropolises and small-sized cities: a gradient analysis with changing grain size in Shanghai and Zhangjiagang, China. International Journal of Remote Sensing, 33(5), 1446-1464.
)