بررسی امکان بازنگری برنامه دروس کارشناسی معماری با نگاه بومی؛ بررسی موردی: دانشگاه‌های مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

چکیده

برنامه دروس معماری در ایران تا کنون چندین بار بازنگری شده است؛ اما توجهی به رویکرد بومی در آن صورت نگرفته است. این مقاله درصدد آن است تا به بررسی امکان بازنگری برنامه دروس کارشناسی معماری با نگاه بومی بپردازد تا کاستی‌های آموزشی سرفصل دروس کارشناسی معماری را به ‌حداقل برساند. دانشگاه‌های مازندران به‌عنوان مورد مطالعاتی انتخاب شده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوا است که از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با ۲۰ استاد و ۲۰ فارغ‌التحصیل معماری چهار دانشگاه در استان مازندران: 1- دانشگاه مازندران، 2- دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، 3- دانشگاه شمال و 4- دانشگاه آزاد ساری انجام شده است؛ همچنین سرفصل‌ مصوب وزارت علوم، مطالعه شده و پس از آن با توجه به نتایج مصاحبه‌ها و تحلیل محتوای آنها، یافته‌ها مورد بررسی و بحث قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که علت ضرورت تدوین سرفصل جدید کارشناسی معماری با رویکرد بومی‌نگری و متناسب با شرایط و نیازهای دانشگاه‌های مازندران را می‌توان در 4 زیرمقوله اصلی شامل: 1- فرم متناسب با اقلیم، 2- عدم شناخت معماری بومی مطالعات بومی، 3- شناخت مصالح بومی و 4- پژوهش‌های اندک در حوزه معماری بومی دسته‌بندی نمود که بیشترین علت مربوط به زیرمقوله «عدم شناخت معماری بومی مطالعات بومی» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بمانیان، محمدرضا، غلامی رستم، نسیم، و رحمت‌پناه، جنت (1389). عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی «نمونه موردی خانه رسولیان یزد». دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، 13، 55-68.
پیشگاهی، علیرضا، دره‌شیری، شهلا، اولیاء، محمد باقر، حلوانی، ابوالحسن، نوری ماجلان، نادر، سلمان روغنی، حسن، عقیلی، حسین، کرمانی‌القریشی، محمد، و لطفی، محمد حسن (1388). اثر روش یادگیری فعال بر میزان رضایت و ماندگاری اطلاعات دانشجویان دوره فیزیوپاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی یزد. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 9 ( 3 و پیاپی 23)، 208-215.
جویس‌، بروس، دیوید، هاپکینز و کالهون، امیلی‌ (1394). الگوهای ‌تدریس‌، ابزارهایی برای یادگیری (مترجمان: محمود مهر محمدی و لطفعلی عابدی). تهران: انتشارات سمت.
حلبی، اکبر و ستاری‌فرد، شهرام (1394). نگاهی به نمادهای عرفانی در معماری ایرانی- اسلامی. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، 1-11.
حیدری، علی اکبر، قاسمیان اصل، عیسی و کیانی، مریم (1396). تحلیل ساختار فضایی خانه‌های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا مطالعه موردی: مقایسه خانه‌های یزد، کاشان و اصفهان. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7، 21-33.
دستغیب پارسا، مریم، شالی امینی، وحید، و نوروز برازجانی، ویدا (1399). بررسی تطبیقی شاخص‌های آموزش سازنده‌گرا در طرح دوره کارشناسی ارشد رشته معماری دانشگاه‌های هاروارد، ای، ای، بیلکنت و شیراز. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 11 (22)، 335-364.
رفیعی، زهرا (1390). روند تحولات نفار در معماری بومی مازندران. باغ نظر، 8 (19)، 55-64.
رمضانپور، مهرناز، شرقی، علی و مهدوی‌نژاد، جمال‌الدین (1398). ارزیابی مسکن معاصر در ایران با معیارهای اسلامی ایرانی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 9 (35)، 5-18.
سپاسی، ملیکا و سپاسی، ملیحه (1394). معماری بومی مازندران و نقش آن در توسعه صنعت گردشگری، کنفرانس بین‌المللی علوم مهندسی، هنر و حقوق، اسپانیا.
ستوده، حسام‌الدین و کریمی، غلامعلی (1394). بررسی ارتباط بین فرهنگ و معماری بومی و تأثیر آن در ارتقاء کیفیت طراحی. کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 1-9.
سرتیپی‌پور، محسن (1382). آسیب‌شناسی معماری روستایی به‌سوی سکونتگاه مطلوب (چاپ اول)، تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و دانشگاه شهید بهشتی.
شاه‌علی، احمدرضا (1398). شاخص‌های دانشگاه فرهنگ‌ساز از دیدگاه مقام معظم رهبری. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 9(1)، ۳-۲۲.
صادقی‌پی، ناهید (1391). تاریخچه و علل گرایش به معماری بومی در غرب و کشورهای اسلامی و ایران. نشریه شهر و معماری بومی، 2، ۷-۲۴.
عالی، آمنه، خرمی، علی، و اسلامی، سهیلا (1397). چه موقع یادگیری مسئله‌محور اثربخش‌تر است: یک فراتحلیل. رویکردهای نوین آموزشی، 13 (2) و پیاپی (28)، 77-94.
علی‌الحسابی، مهران و کرانی، نعیمه (1392). عوامل تأثیرگذار بر تحول مسکن از گذشته تا آینده. مسکن و محیط روستا، 141، ۱۹-۳۶.
علی‌الحسابی، مهران و نوروزیان ملکی، سعید (1388). تجربه آموزش طراحی در مدارس معماری. نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، 3 (3)، 207-220.
غریب‌پور، افرا و توتونچی‌مقدم، مارال (1394). بازنگری تطبیقی برنامه آموزش پایه طراحی در دوره کارشناسی معماری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 20 (4)، 59-72.
غریب‌پور، افرا و توتونچی‌مقدم، مارال (1395). ارزیابی برنامه‌های آموزش معماری دوره کارشناسی در ایران از منظر توجه به مؤلفه‌های فرهنگی، مطالعات معماری ایران، ۱۰، 141-160.
غریب‌پور، افرا و میرمحمد صادقی، رامتین (1400). بررسی تطبیقی برنامه آموزشی دوره کارشناسی معماری درایران با شش دانشگاه برتر جهان. فصلنامه علمی معماری و شهرسازی، 31 (93)، 39-60.
غریب‌‌پور، افرا (1398). سنجش امکان توجه به مؤلفه‌های فرهنگی در آموزش دوره پایه طراحی معماری. هویت شهر، 13 (2؛ پیاپی 38)، 5-20.
فیضی، محسن و اسدپور، علی (1392). تحلیل محتوای سرفصل دروس معماری منظر مبتنی بر نگرش سیستمی در آموزش و طراحی منظر. معماری و شهرسازی پایدار، 1 (1)، 43-53.
کاروان، فرهاد و اصل‌شیرین، سجاد (1394). تحلیلی بر اصول طراحی مجتمع فرهنگی توریستی با رویکرد بوم‌گرایی. دومین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، 1-14.
کاوه بوکانی‌، پررنگ و قاسمی، کوروش (1394). معماری بومی، ارزش‌ها و کاربردهای آن. کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 1-8.
محمدپور، پرژک (1392). بررسی معماری بومی مازندران جهت دست‌یابی به اصول طراحی بومی و تبیین هویت کالبدی معماری مازندرانی. اولین همایش ملی ساختمان آینده، 1-8.
مظفر، فرهنگ، حسینی، سیدباقر، و عبدمجیری، امین (1391). فرهنگ در پژوهش‌های معماری. مسکن و محیط روستا،   31 (138)، 29-38.
مظفر، فرهنگ، خاک‌زند، مهدی، چنگیز، فهیمه، و فرشادفر، لیلا (1388). «معماری گروهی»، حلقه مفقوده در آموزش طراحی معماری. فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 3 (4)، 337-349.
موسوی، سیدمحسن، ثقفی، محمود رضا، مظفر، فرهنگ، و ایزدی، صمد (1396). استفاده از معماری بومی در طراحی تمرین‌های دروس مقدمات طراحی معماری. دوفصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران، 7 (14)، 61-73.
موسوی، سیدمحسن (1399). ضرورت تدوین سرفصل جدید کارشناسی معماری با رویکرد بومی‌نگری و متناسب با شرایط و نیازهای دانشگاه مازندران. اولین کنفرانس ملی عمران، معماری و فناوری اطلاعات در زندگی شهری، مشهد، 1-13.
ملکوتی، محمد (1388). تدریس در گروه‌های کوچک (بحث گروهی). راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی)، 2 (4)، 183-187.
مهدوی‌پور، حسین و جعفری، عاطفه (1391). جایگاه دانش و صناعت بومی در آموزش معماری امروز. مسکن و محیط روستا، 137، 17-36.
میچر، گری فنستر و سولتیس، جوناس (1390). رویکردهای تدریس (مترجمان: احمدرضا نصر، هدایت‌اله اعتمادی‌زاده، محمدرضا نیلی، فریدوم شریفیان). تهران: انتشارات مهر ویستا.
نایر، پراکاش؛ فایلدین، راندال و لاکنی، جفری (1391). زبان طراحی مدرسه: الگوهای طراحی برای مدارس قرن بیست ‌و یکم (مترجم: ثمانه ایروانی). تهران: انتشارات راه دان.
نقوی، پویان و کیانی، مصطفی (1398). تبیین رابطه معماری بومی و زمینه‌گرایی. مرمت و معماری ایران، 9 (18)، 71-89.
نوروزی، ملیحه و شایسته، شیما (1392). تأثیر فرهنگ بر معماری بومی، همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار. مشهد: مؤسسه آموزش عالی خاوران.
نیک‌فطرت، مرتضی و بی‌طرف، احسان (1395). بررسی تأثیرات فرهنگی در معماری بومی ایران از منظر پایداری. مطالعات هنر و معماری، 2 (4 و 5) پیاپی (11 و 12)، 126-134.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (1395). برنامه درسی دوره کارشناسی رشته معماری، دسترسی در تاریخ 17 آبان ماه 1400
.https://rasam.ac.ir/Uploads/Public/ChartACourseField/e8ddc03a3a944354b633b48d2f524cab.pdf
یارمحمودی، زهرا و پروا، محمد (1400). بررسی رابطه روش‌های یادگیری با دروس مقطع کارشناسی معماری. شهرسازی ایران، 4 (6)، 53-69.
 
Anthony, K. H. (2013). Designing for diversity: implications for architectural education in the twenty-first century. Journal of Architectural Education, 55, 4, 257-267.
Bashier, F. (2014). Reflections on architectural design education: the return of rationalism in the studio. Frontiers of Architectural Research, 3 (4), 424-430.
Bergstrom, A. (2014). Architecture and the rise of practice in education. Architectural Theory Review, 19, 1, 10–21.
Bermas, J. (2020). Integrating our own culture in Architecture, Retrieved 12 Augest 2020, https://www.academia.edu/43021249/Integrating_our_own_culture_in_Architecture.
Bilkent University. (2019). Graduate Studies in Architecture, Retrieved
Sep 7, 2019, from: http://arch.bilkent.edu.tr/program/graduate.html.
Cheddak, A., Ait Baha, T., El Hajji, M. & Es-Saady, Y. (2021). Towards a Support System for Brainstorming Based Content-Based Information Extraction and Machine Learning. In: Fakir M., Baslam M., El Ayachi R. (Eds.) Business Intelligence. CBI 2021. Lecture Notes in Business Information Processing, vol 416. Springer, Cham.
Emami Rizi, C., Najafipour, M., Haghani, F. & Dehghan, Sh. (2013). The effect of the using the brainstorming method on the academic achievement of students in grade five in Tehran elementary schools. Social and Behavioral Sciences, 83, 230 – 233.
Gross, M. D. & Do, E. Y-L. (2013). The Design Studio Approach: Learning Architectural Design. College of Computing: Georgia Institute of Technology.
Hamounda, A.M.S & Tarlochan, F (2015). Engaging Engineering Students in Active Learning and Critical Thinking through Class Debates. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 990-995.
Harrow, A. (2013). Taxonomy of Education Objectives. available at: http://www.humboldt.edu/~tha1/bloomtax.html, accessed 25 February 2013.
Hassan, D. K. (2019). Potentiating the innovation capacity of brainstorming testing approaches in architecture education medium. International Journal of Technology and Design Education. 29, 583–602.
Jones, B. F., Rasmussen, C. M & Moffitt, M. C. (1997). Real-life problem solving.: A collaborative approach to interdisciplinary learning. Washington, DC: American Psychological Association.
Mehrdoust, E., Aminpoor, A., and Nadimi, H. (2019). The Model of Criticism Application for the Use of Precedents in Architecture Design and Training. Hoviatshahr, 13 (1), 33-44.
Molenda, M. (2010), Cone of Experience, Accessed in September 2010, Availableat: http://www.indiana.edu/~molpage/Cone%20of%20Experience_text.pdf.
Ngeow, K. & Kong, Y. (2001). Learning to learn: Preparing teachers and students for problem-based learning. Bloomington, IN: ERIC Clearinghouse on English, Reading and Communication. (ERIC Digest, EDOSC-01-04).
Oakley, B., Felder, R. M., Brent, R. and Elhajj, I. (2004). Turning Student Groups into Effective Teams. J. Student Centered Learning, 2 (1), 9–34.
Sajjad, Sh. (2010). Effecting teaching methods at higher education level. Pakistan Journal of Special Education, 11, 29-43.
Salama, A., (2005). A Process Oriented Design Pedagogy: KFUPM Sophomore Studio. College of Environmental Design King Fahd University of Petroleum and Minerals- KFUPM - Dhahran, Saudi Arabia. CEBE Transactions, 2 (2005), 16-31.
Salama, A. (2006). Design Studio Teaching Practices: Between traditional, revolutionary, and virtual models. College of Environmental Design King Fahd University of Petroleum and Minerals- KFUPM - Dhahran, Saudi Arabia. Open House International, 31 (2). 1-116. Access at https://www.semanticscholar.org/paper/Design-studio-teaching-practices%3A-between-and-Salama/aae30d2f3e9e3586495c2c8a9dd78d2ed2dbc371.
Savic, M. & Kashef, M. (2013).  Learning outcomes in affective domain within contemporary architectural curricula. Int. J. Technol. Des. Educ, 23, 987–1004.
Shafaee, M. (2019). The role of game-based education in teaching architecture design (Case study: Architecture design 1- B.A.). Education technology, 13(2), 121-131.
Stewart, P. R. R. (2015). Indigenous architecture through indigenous knowledge: dim sagalts’apkw nisiḿ [together we will build a village]. University of British Columbia.