طراحی راهروی ایمن در برابر تخریب ناشی از زلزله در ساختمان دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه هنر در پردیس باغ ملی تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فناوری معماری (مدیریت پروژه و ساخت)، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد مهندسی عمران- سازه، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران

چکیده

با توجه به اهمیت شناخت آسیب‌پذیری و مقاوم‌سازی ساختمان‌های بنایی غیرمسلح در برابر زلزله در ایران، یکی از راهکارهای بهینه، ایمن‌سازی فضاها با تاکید بر سطح عملکردی جانی کاربران است. بنابراین، مساله اصلی این پژوهش عبارت‌است از طرح راهروی ایمن چیست و چگونه جان کاربران ساختمان دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر در پردیس باغ‌ملی تهران را در برابر تخریب ناشی از زلزله تامین می‌کند؟ در این پژوهش کاربردی، ابتدا مشاهدات میدانی از بنا صورت گرفته‌است. سپس، مطالعات کتابخانه‎ای پیرامون ادبیات و پیشینه تحقیق اجرا شده‌است. در ادامه، واکاوی موشکافانه اسناد، مدارک و نقشه‌های ساختمان مذکور انجام شده‌است. بعد از آن، مصاحبه و مشورت با خبرگان صورت‌ پذیرفته‌است. در نهایت، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های روش تحلیلی-محاسباتی با تمرکز بر سناریوهای مختلف و آیین‌نامه‌ها (زلزله، بارگذاری و فولاد) و نرم‌افزارهای مربوطه (SAP2000 و...) و همچنین از طریق راهبرد مطالعه‌موردی، راهروی ایمن طراحی‌گردیده‌است. طرح راهروی ایمن، جهت فراهم‌نمودن فضایی برای پناه‌گرفتن کاربران ساختمان در زمان وقوع زلزله تا زمان رفع خطر، به‌عنوان مناسب‌ترین روش به‌لحاظ حفظ ماهیت میراث‌فرهنگی بنا در‌کنار رعایت محدودیت‌های اقتصادی تبیین شد. سازه فولادی طرح با ظرفیت‌های برجسته، پیکربندی خاص، قاب‌ها و اتصالات ویژه و اجزاء غیرسازه‌ای آن برمبنای قابلیت انعطاف‌پذیری و انطباق‌پذیری با بنای تاریخی موجود طراحی شد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • اکبری، علی اکبر، بذرافکن، کاوه، تهرانی، فرهاد، و سلطانزاده، حسین (1396).‌ بازشناسی نگرش به زمینه در بناهای ساخته شده میدان مشق تهران در دوره پهلوی اول.‌ فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی،‌ 8،‌ ۶-۱۴.
  • امیدعلی، اسماعیل، تقوایی، مسعود، و بیدرام، رسول (1393). بهسازی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ۲۹ (۳)، ۱۶۵-۱۷۸.
  • امینی حسینی، کامبد، و جعفری، محمدکاظم (1385). بررسی وضعیت خطر پذیری لرزه‌ای شهر تهران. پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله. 1، 11-21.
  • امینی حسینی، کامبد، مهدوی‌فر، محمدرضا، کشاورز بخشایش، محمد، و رخشنده، معصومه (1-1382). گزارش فوری و مقدماتی پدیده‌های زمین‌شناسی مهندسی و ژئوتکنیک مرتبط با زلزله 5/10/1382 بم. تهران: پژوهشکده زلزله‌شناسی.
  • امینی حسینی، کامبد، مهدوی‌فر، محمدرضا، کشاورز بخشایش، محمد، و رخشنده، معصومه (2-1382). گزارش دوم گروه شناسائی مناطق زلزله زده پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (جنبه های زلزله شناسی زمین‌لرزه 5 دی ماه 1382 بم، با بزرگی گشتاوری 5/6 = Mw). تهران: پژوهشکده زلزله‌شناسی.
  • پارسی، فرامرز، و ولیزاده، احمد (1384). مطالعات تاریخی میدان مشق. تهران: مهندسین مشاور باوند.
  • تابش‌پور، محمدرضا، و فرهنگ‌فر، حسن (1385). مقاوم‌سازی لرزه‌ای سازه‌های بنایی خشتی. اولین همایش ملی مدیریت بحران زلزله در شهرهای دارای بافت تاریخی، دانشگاه یزد.
  • تابش‌پور، محمدرضا، و گل افشانی، علی‌اکبر (1384). نکاتی مهم در آسیب‌پذیری لرزه‌ای سازه‌های آجری. دومین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
  • توانایی‌فر، حمید، یعقوب نژادزنگنه، سعید، حیات غیبی، سیدوحید، و بیتی، محسن (۱۳۹۳). بررسی انواع روش‌های ارزیابی لرزه‌ای سازه بنایی غیر مسلح. همایش ملی معماری، عمران و توسعه نوین شهری، تبریز، کانون ملی انجمن‌های صنفی مهندسان معمار ایران.
  • حسامی، خالد، جمالی، فرشاد، و طبسی، هادی (1382). نقشه گسل‌های فعال ایران. تهران: گروه لرزه زمین ساخت – پژوهشکده زلزله شناسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری.
  • حسینی هاشمی، بهرخ، و حمزه‌لو، حسین (1383). گزارش مقدماتی زلزله ۴ اسفند ۱۳۸۳ داهوئیه – زرند. تهران: پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
  • دفتر امور مقررات ملی ساختمان (1392). مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، بارهای وارد بر ساختمان (ویرایش سوم). تهران: وزارت راه و شهرسازی، معاونت مسکن و ساختمان.
  • دفتر امور مقررات ملی ساختمان (1392). مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی (ویرایش چهارم). تهران: وزارت راه و شهرسازی، معاونت مسکن و ساختمان.
  • زارع، مهدی و کامران‌زاد، فرناز (1393). پراکندگی لرزه‌خیزی در ایران. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4، ۳۹-۵۸.
  • ستار شیخی، غلامرضا، بخشی، حشمت‌اله، و یزدی‌نژاد، محمدمهدی (1387). روشی برای بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های مصالح بنایی. همایش ملی مقاوم‌سازی ایران، دانشگاه یزد.
  • شیخ، عباس (1384). بررسی استفاده از پلیمرهای تقویت شده با الیاف در مقاوم‌سازی ساختمان‌های بنایی غیرمسلح و بناهای تاریخی. نخستین همایش ملی استحکام بخشی ساختمان‌های بنایی غیرمسلح و بناهای تاریخی. شهرداری شیراز، شیراز.
  • طایفی نصرآبادی، عباسعلی، و رشیدی مهرآبادی، محمد‌حسین (1387). مقاوم‌سازی سازه‌های بنایی در مقابل زلزله. همایش ملی مقاوم‌سازی ایران، دانشگاه یزد.
  • عالمی، فرامرز، و جبارزاده، محمد جواد (1381). خسارات وارد بر ساختمان‌های خشتی و مصالح بنایی در زمین‌لرزه اول تیر ماه 1381 چنگوره (آوج). تهران: پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
  • عبدالوهاب، وحید (۱۳۹۳). ساخت اتاق ایمن در خانه‌های روستائی در راستای توسعه پایدار روستاها. سومین همایش ملی توسعه پایدار روستایی، همدان، موسسه آموزش عالی عمران و توسعه.
  • عیسی‌لو، شهاب‌الدین، لطیفی، غلامرضا، و گودرزی، وحید (1395). ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی بافت منطقه یک شهر تهران در برابر زلزله احتمالی با استفاده از روش “IHWP” و سیستم “GIS”. فصلنامه علمی‌پژوهشی اطلاعات جغرافیایی‌(سپهر)، 25(100)، 73-87.
  • کمیته دائمی بازنگری آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (1393). استاندارد ملی ایران 2800 طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (ویرایش 4). تهران: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.
  • مظلوم، موسی، و محرابیان، علی اکبر (۱۳۸۵). نصب اتاق‌های امن در ساختمان‌های بنایی برای مقابله با زلزله. اولین همایش بین‌المللی مقاوم‌سازی لرزه‌ای، تهران.
  • محمدی، زینب، وطنی اسکوئی، اصغر، و حق‌اللهی، عباس (۱۳۹۳). تحلیل دینامیکی فزاینده IDA ساختمان‌های بنایی غیر مسلح با‍روش قاب معادل با استفاده از نرم‌افزار ‌ .SAP2000هشتمین کنگره ملی مهندسی عمران، بابل، دانشگاه صنعتی نوشیروانی.
  • مصطفی‌زاده، سیدحجت، زهرایی، سید مهدی، و طیبی، سعیده (۱۳۹۴). ارزیابی کیفی و کمی آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های بنایی غیرمسلح موجود بر مبنای دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ایران. دومین همایش ملی مهندسی سازه‌ایران، تهران، انجمن علمی مهندسی سازه ‌ایران.
  • معاونت امور فنی، دفتر امور فنی، تدوین معیارها و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله (1386). دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های بنایی غیرمسلح موجود، نشریه 376. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
  • معاونت امور فنی، دفتر امور فنی، تدوین معیارها و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله (1392). دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های موجود، نشریه360 (تجدید نظر اول). تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
  • مقدم، حسن (1373). طرح لرزه‌ای ساختمان‌های آجری. تهران:  انتشارات دانشگاه صنعتی شریف.
  • مهرنهاد، حمید، و اژدر، سوسن (1387). بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های بنایی بافت‌های فرسوده شهری در مقابل زلزله. همایش ملی مقاوم‌سازی ایران، دانشگاه یزد.
  • نارنجی شکلاتی، غزل (1398). ساماندهی دانشکده معماری دانشگاه هنر در پردیس باغ ملی: طراحی داخلی کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های چند عملکردی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر.
  • نجفی، انسیه، بهشتی، بابک، و چگینی، حمید (1394). بررسی رفتار دیوار مصالح بنایی کلاف‌بندی شده تحت آنالیز دینامیکی غیرخطی. اولین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه اقتصاد شهری.
  • AISC, A. (2010). AISC 341-10, Seismic Provisions for Structural Steel Buildings. Chicago, IL: American Institute of Steel Construction.
  • ASCE (American Society of Civil Engineers). (2010). Minimum design loads for buildings and other structures. Standard ASCE/SEI 7-10.
  • Biggs, D. T. (2007). Hybrid masonry structures. In Proceedings of the Tenth North American Masonry Conference.
  • Blondet, M., Vargas, J. (1978). Investigación sobre vivienda rural. Report. Division of Civil Engineering, Lima, Peru: Pontificia Universidad Católica del Perú.
  • Coburn, A. W., & Spence, R. J. (2002). Earthquake protection . Chichester: Wiley. 420
  • Dowling, D. M. (2004). Adobe housing in El Salvador: Earthquake performance and seismic improvement. Special Paper 375: Natural Hazards in El Salvador, 281-300.
  • Ghasemi Yalgouz-Agaj, A., Ardebil, L., Karimdoust, S. (2010). Identification of Some of the Geotourism Sites in Iran. World Applied Sciences Journal, 11(11), 1342-1347.
  • Gioncu, V., Mazzolani, F.M. 2002: Ductility of Seismic Resistant Steel Structures. London: Spon Press.
  • Azizi-Bondarabadi, H., Mendes, N., Lourenco, P. B., H. Sadeghi, N. (2016). Empirical seismic vulnerability analysis for masonry buildings based on school buildings survey in Iran. Bulletin of Earthquake Engineering.
  • JICA (Japan International Cooperation Agency and Tehran Disaster Mitigation and Management Center). (2004). The comprehensive master plan study on urban seismic disaster prevention and management for the greater Tehran Area in the Islamic Republic of Iran, GE, JR, 04-039.
  • Martins, T., Varum, H. (2006). Adobe’s Mechanical Characterization in Ancient Constructions: The Case of Aveiro’s Region .Materials Science Forum, Trans Tech, 514–516, 1571–1575.
  • Mazzolani, F. M., & Piluso, V. (1996). An attempt of codification of semirigidity for seismic resistant steel structures. Conference: Third International Workshop on In Connections in Steel Structures, 413-422.
  • Silveira, D., Varum, H., Costa, A. (2013). Influence of the testing procedures in the mechanical characterization of adobe bricks. Constr. Build. Mater, 40, 719–728.
  • Silveira, D., Varum, H., Costa, A., Martins, T., Pereira, H., Almeida, J. (2012). Mechanical properties of adobe bricks in ancient constructions. Construction & Building Materials, 28, 36–44.
  • Varum, H., Figueiredo, A., Silveira, D., Martins, T., Costa, A. (2011). Outputs from the research developed at the University of Aveiro regarding the mechanical characterization of existing adobe constructions in Portugal. Informes de la Construccion, 63(523), 127–142.
  • Webster, F., Tolles. L. (2000). Earthquake damage to historic and older adobe buildings during the 1994 Northridge, California Earthquake. Proceedings of 12th World Conference on Earthquake Engineering, Auckland, New Zealand.
نامه معماری و شهرسازی
دوره 15، شماره 38
فروردین 1402
صفحه 5-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار